YÜCEL ÖZDEMİR
ABD Başkanı Donald Trump ve Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen arasında geçtiğimiz pazar günü İskoçya’nın Turnberry kentinde imzalanan ABD-AB Gümrük Anlaşmasının kime yaradığı konusunda AB içinde tartışmalara yol açtı. AB ülkeleri Fransa ve Macaristan, anlaşmayı “teslimiyet” olarak ilan ederek tepki gösterdi. Genel olarak anlaşmanın Almanya’nın lehine olduğu yönünde yorumlar yapılıyor. Toplamda ise ABD’nin ticarette AB’ye göre çok kazançlı çıktığı görülebiliyor.
Daha önce Trump’ın 1 Ağustos’a kadar süre verdiği anlaşmanın, bu süre dolmadan imzalanmasının bir rahatlamaya yol açsa da anlaşmanın içeriğinin asıl olarak ABD’ye yaradığı açık. 1 Ağustos’ta yürürlüğe girmesi planlanan anlaşmaya göre ABD, otomobiller de dahil olmak üzere AB’den yapılan pek çok ithalat ürününe yüzde 15 oranında tek tip gümrük vergisi uygulayacak. Avrupa otomotiv endüstrisi, Nisan ayından bu yana yürürlükte olan yüzde 27.5’lik gümrük vergisi indirim kapsamına girdi. Nisan ayından önce bu oran yüzde 2,5 idi. Yeni durumda göre otomobilde yüzde 12,5’lik bir gümrük artışı olacak.
Bununla birlikte, daha önce AB’den ABD’ye yapılan ithalata uygulanan yüzde 10’luk temel gümrük vergisine kıyasla yüzde 5’lik vergi artışı söz konusu. Daha önce gümrük vergilerinden muaf tutulan ilaç sektörü için Trump’ın yakında yeni bir vergi oranı açıklaması bekleniyor. Çelik ve alüminyum için daha önce ilan edilen yüzde 50 gümrük vergisi de geçerli olmaya devam edecek. Anlaşmanın imzalanmasından sonra gelen eleştirileri yanıtlayan Von der Leyen çelik ve alüminyuma yönelik ağır gümrük vergilerinin sınırlandırılacağını ve yerine bir kota sisteminin getirileceğini ileri sürdü. Genel olarak üzerinde mutabık kalınan yüzde 15’lik gümrük vergisinin aynı zamanda ilaç ve yarı iletkenler için de geçerli olacağı tahmin ediliyor. Ancak bu konuda anlaşmada kesin bir oran belirtilmiyor. Bu nedenle Trump’ın yeni kazanımlar elde etmek için daha yüksek bir oranla pazarlık masasına oturması da mümkün. Bunların yanı sıra AB’den ABD’ye ihraç edilecek uçak parçaları, bazı tarım ürünleri, bazı kimyasallar ve yarı iletkenlerden vergi alınmayacak.
Almanya ve AB ekonomileri küçülecek
Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsü (IfW) tarafından Handelsblatt için yapılan hesaplamalarda, ABD’nin yeni gümrük tarifelerinin AB ekonomisi için olumsuz sonuçlar doğurması bekleniyor. Ekonomistler Almanya’nın gayrisafi yurtiçi hasılasının bir yıl içinde yüzde 0,15 oranında düşmesini bekliyor. AB için ise bu oran yüzde 0.1 olarak tahmin edildi. Anlaşma ile birlikte AB, ABD’den 750 milyar dolar değerinde enerji ithal etmeyi ve ABD’ye 600 milyar dolar daha yatırım yapmayı kabul etti. Trump, Avrupa ülkelerinin “büyük miktarlarda” silah teçhizatı satın alacağını da söyledi. Von der Leyen de, AB’nin gelecekte Rus gazını giderek artan bir şekilde ABD gazı ile ikame edeceğini açıkladı. ABD’den enerji ithalatının önümüzdeki yıldan itibaren yılda yaklaşık 250 milyar dolara yükseleceği ve dolayısıyla Trump’ın görev süresinin kalan üç yılında toplam 750 milyar dolarlık bir hacme ulaşabileceği varsayılıyor. Genel olarak gümrük vergilerinin artması ve kapsamının genişletilmesi göz önüne alındığında ABD’nin bu anlaşmayla karlı, AB’nin zararlı çıktığı görülüyor.
Almanya ve Fransa arasında tartışması
AB açısından yürürlükte olan yüzde 27,5’lik gümrük vergilerinin düşürülmesi bir olumluluk olarak gösteriliyor. Ancak bunun kısa bir süre önce yüzde 2,5 olduğu gerçeği görmezden geliniyor. Buna rağmen Nisan’dan bu yana olan oranın yüzde 15’e düşürülmesinin en çok Almanya’nın işine yarayacağı şimdiden ifade edilmeye başlandı.
Salı günü Berliner Zeitung’da yer alan haberde, Almanya ile Fransa arasında ABD ile yapılan gümrük anlaşması konusunda bir tartışmanın yaşandığı ifade edildi. Fransa Başbakan François Bayrou, anlaşmanın “Avrupa için kara bir gün” olduğunu ifade ederek, “Değerlerini ve çıkarlarını savunmak isteyen özgür ülkelerin ittifakı olan AB’nin ABD karşısında boyun eğmeye karar vermesi utanç vericidir” dedi. Almanya Başbakanı Friedrich Merz ise ilk günden itibaren anlaşmadan övgüyle söz etmeye başladı.
Fransa’da muhalefet partilerinden de anlaşmaya sert tepkilerin geldiği aynı haberde yer aldı. Tartışmaları Berliner Zeitung’a değerlendiren Dış Politika için Alman Toplumu (DGAP) Fransa uzmanı Jacob Ross, Berlin ve Paris arasındaki çatışmanın tüm hızıyla devam ettiğini söyledi. Konunun Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un geçen hafta Berlin’e yaptığı ziyaret sırasında gündeme geldiği, Merz’in Macron’a endişeleri konusunda güvenceler verdiği dile ileri sürüldü. Ancak imzalanan anlaşmaya bakılırsa bunun dikkate alınmadığı anlaşılıyor.
AB içinde ayrıca Macaristan’ın da anlaşmadan rahatsız olduğu biliniyor. Fransa ve Macaristan’ın anlaşmayı veto edip etmeyeceği ise belirsiz. Zira, oluşan yeni koşullarda Trump’ın bundan daha kötü bir anlaşmayı dayatabileceğinden endişe ediliyor. ABD ile AB arasındaki anlaşma ABD ile Japonya arasında geçen hafta imzalanan anlaşmaya benziyor. ABD’nin Japon otomobilleri ve diğer sanayi ürünlerine uyguladığı ithalat vergilerini yüzde 15’lik sabit bir oranla sınırlandırması konusunda anlaştı.
ABD, daha önce talep ettiğinden daha düşük orandan gümrük vergisinini AB ve Japonya’ya dayatması, aynı zamanda bu ülkelerin daha fazla Çin’e yakınlaşmasını engellemeye yönelik bir hamlesi olarak görülebilir. Buna rağmen geçmişte kıyaslandığında ABD, en önemli iki rakibine karşı ekonomik olarak belli avantajlar elde etmiş görünüyor. Bu tablonun bu yıldan itibaren AB ve Japonya ekonomileri üzerinde olumsuz etkilerde bulunacağı anlaşılıyor. ABD Başkanı Trump temmuz ayının başında 150’den fazla ülkeden gelen mallardan alacağını dünyaya ilan etmişti. Trump’ın hedefi ülkelerle olan ticaret hacmi ve açığına bağlı olarak, “Yüzde 15 ila 50 arasında gümrük tarifeleri” uygulamak.
———————————————————————————————————————————————————————
Alman sermayesinde farklı görüşler var Ancak Alman sermayesi de anlaşmaya çok daha eleştirel yaklaştı. Alman Sanayi Birliği (BDI) uzmanı Wolfgang Niedermark, “Yüzde 15’lik bir gümrük tarife oranının bile ihracata yönelik Alman sanayisi üzerinde muazzam bir olumsuz etkisi olacaktır” eleştirisinde bulundu. Alman Kimya Endüstrisi Birliği (VCI) de hayal kırıklığına uğradığını açıkladı. Genel Müdür Wolfgang Große Entrup “Kasırga bekleyenler fırtınaya şükredecek” dedi. Alman Otomotiv Endüstrisi Birliği (VDA) Başkanı Hildegard Müller ise yaptığı açıklamada anlaşmayı “temelde iyi bir gelişme” olarak nitelendirdi. VDA göre Almanya geçen yıl ABD’ye yaklaşık 450 bin araç ihraç etti. Aynı zamanda Alman üreticiler ABD’de 844 binden fazla araç üretti ve bunların yaklaşık yarısı tüm dünyaya ihraç edildi.
