AB liderleri zirvesi, Rusya’ya yönelik 19. yaptırım paketini karar altına aldı. Ancak Avrupa’da bulunan ve dondurulan Rusya’ya ait 200 milyar avrodan fazla paranın Ukrayna’ya verilmesine Belçika engel oldu.
Yücel Özdemir
Önümüzdeki şubat ayında üçüncü yılını dolduracak Ukrayna savaşı bütün yıkıcılığıyla devam ediyor. AB ve ABD tarafından Rusya’ya yönelik alınan yaptırım kararları, özellikle doğal gaz ve petrol satışına engel olmadığı için, son dönemlerde bu konuda baskı artmış görünüyor.
Slovakya ve Macaristan bu kez engel olmadı
ABD Başkanı Donald Trump’ın Rus petrolünü dünyaya pazarlayan ülkeleri uyarmasından sonra Avrupa Birliği (AB) de harekete geçti. Perşembe günü Brüksel’de toplanan AB Zirvesi’nin asıl gündemi Rusya’ya yönelik 19. yaptırım paketiydi. Ukrayna Devlet Başkanı Zelenskiy’nin de katıldığı zirvede, Slovakya Başbakanı Ropert Fico da son anda veto hakkını kullanmaktan vazgeçince, AB Komisyonu tarafından hazırlanan paket AB liderleri tarafından da kabul edildi.
Zirvenin sonuç bildirisinin Ukrayna ile ilgili bölümünü 27 üye ülkeden 26’sı tarafından kabul edildi. Macaristan Başkanı Viktor Orban zirveye öğleden sonra katıldığı için Ukrayna ile ilgili kararları veto edemedi. Orban geçmişte Rusya’ya yönelik yaptırımları defalarca engellemişti.
Pakette asıl olarak Rus sıvılaştırılmış doğal gazının (LNG) AB’ye ithalatı yasaklanıyor. Uygulama, uzun vadeli sözleşmeler için Ocak 2027’de, kısa vadeli sözleşmeler için 6 ay içinde yürürlüğe girecek. Ayrıca Rus petrol tekelleri Rosneft ve Gazprom Neft’e yönelik yasaklar sertleştirildi. Tataristan merkezli bir petrol holdingi de listeye alındı.
Türkiye ve Hindistan henüz listede yok
Rusya’dan petrol tedarik eden üçüncü ülke şirketlerine yönelik yaptırım kararları alındı. Bu kapsamda iki Çin rafinerisi ve bir Çinli petrol şirketi yaptırım listesine dahil edildi. Rusya’dan petrol aldığı bilinen başta Hindistan ve Türkiye olmak üzere, diğer ülkelerin şirketleri ise henüz listede yok.
AB ayrıca, “gölge filo” olarak bilinen ve petrol fiyat tavanını aşmak için kullanılan gemi ağına karşı yeni yaptırımlar uygulanacak. Bu kapsamda 117 gemiye daha liman erişim yasağı getirildi. Böylece toplam yasaklı gemi sayısı 557’ye çıktı. Bu gemiler, Rusya’nın enerji gelirini destekleyen veya Ukrayna tahılı ve askeri ekipman taşıyan gemiler.
Rus varlıklarının kullanımına Belçika engeli
Zirvede, daha önce dondurulan Avrupa’daki Rus sermayesinin Ukrayna’ya kredi olarak verilmesi de gündeme alınmıştı. Ancak yaklaşık 200 milyar avroluk Rus varlığının verilmesine Belçika karşı çıktı.
Belçika, Rus merkez bankasının Brüksel merkezli finansal hizmetler sağlayıcısı Euroclear tarafından tutulan yaklaşık 200 milyar avroluk varlığın Ukrayna’ya kredi olarak verilmesini reddetti.
AB, Rusya’nın 2022’nin başındaki Ukrayna’yı işgal girişimin hemen ardından bu varlıkları dondurmuştu. G7 ülkeleri bu sermayenin faizinin Ukrayna için kullanılmasına karar vermişti. Rus varlıklarına el koymak, uluslararası hukuk açısından daha önce tabu olarak kabul ediliyordu. Bunun farkında olan AB Komisyonu, Rus varlıklarını kamulaştırmadan Ukrayna’ya “kredi olarak” verilebileceğini savunuyor.
Ancak vetoya rağmen AB Komisyonu, Rus varlıklarının Ukrayna’ya verilmesinin bir formülünü aramaya devam edecek. Almanya’da yayınlanan Süddeutsche Zeitung’da yer alan habere göre, seçenekler arasında söz konusu paranın Ukrayna’ya taksitler halinde toplam 140 milyar avro tutarında “tazminat kredisi” olarak verme var. Ukrayna, Rusya savaşı sona erdirip tazminat ödedikten sonra geri ödeyebilir. O zamana kadar Rus Merkez Bankası’nın Euroclear’e yönelik talebi yasal olarak geçerliliğini koruyacak. Resmi anlamda bir kamulaştırmadan kaçınılacak.
Kamulaştırma kolay görünmüyor
Avrupa’daki Rus sermayesinin toplandığı Euroclear finans kurumunun bulunduğu Belçika, kamulaştırma durumunda sorumluluk risklerinin altında kalmak istemiyor. Belçika Başbakanı Bart De Wever’in başlıca taleplerinden birisi sorumluluğun 27 üye devlet arasında paylaşılması.
De Wever, 27 üye ülkenin tamamının “tam risk paylaşımı” ve garantilerine ek olarak, Rus varlıklarının halen dondurulmuş olduğu diğer tüm ülkelerin de sürece katılmasını talep etti. Bu aynı zamanda AB ve G7 ülkelerinin sürecin parçası olması anlamında geliyor.
AB’nin Rus mal varlıklarını kamulaştırarak Ukrayna’ya vermesi durumunda, Rusya da dondurduğu AB ve ABD sermayesine ve şirketlerine el koyabilir. AB’yi tedirgin eden noktaların başında Rusya’nın benzer bir yanıtı vermesi. Bu nedenle Avrupa’daki Rus varlıklarının asıl paylaşılacağı konusu aralıkta yapılacak AB Zirvesi’nin de gündemi olmaya devam edecek.
Öte yandan Rusya, Rusya varlıkları konusunda AB’yi uyardı. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zaharova, bu yöndeki herhangi bir eyleminin Rusya’dan “acı verici bir tepki ile karşılaşacağını” söyledi.
Finans sektörüne yeni yaptırımlar
Zirvede ayrıca Rusya’ya yönelik mali yaptırımların kapsamı da genişletildi. Tacikistan, Kırgızistan, BAE ve Hong Kong’dan 8 banka ve petrol tüccarı, AB yaptırımlarını deldikleri için işlem yasağına tabi tutuldu. Ayrıca 5 Rus bankası (İstina, Zemsky Bank, Absolut Bank, MTS Bank, Alfa-Bank), 4 Belarus ve Kazakistan bankası da finansal sistem bağlantıları nedeniyle aynı yasak kapsamına alındı.
AB, ayrıca kendi şirketlerinin Rusya’nın Mir ve SBP ödeme sistemleriyle işlem yapmasını yasakladı. Rusya’daki 9 özel ekonomik bölgeyle ticari ilişkiler de kısıtlandı.
