Almanya, uzun süredir ertelenen Eurofighter savaş uçaklarının Türkiye’ye ihracatına yeşil ışık yaktı. Hükümet sözcüsü Stefan Kornelius, Çarşamba günü Berlin’de yaptığı açıklamada, Savunma Bakanlığı’nın Türkiye’ye silah ihracatı için gerekli onay belgesini yazılı olarak ilettiğini duyurdu. Kararın alınması öncesinde Almanya’daki eski koalisyon hükümeti (SPD ve Yeşiller), teslimatı Türkiye’deki insan hakları durumu gerekçesiyle askıya almıştı. Özellikle İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun Mart ayı sonunda tutuklanması, bu engellemenin başlıca sebebi olarak gösterilmişti.
Yeni hükümetin, Türkiye’de hukukun üstünlüğüne ilişkin endişeleri ikinci plana ittiği yorumları yapılırken, kararın arkasında jeopolitik dengelerin etkili olduğu belirtiliyor. Eurofighter savaş uçağı, Almanya, İngiltere, İtalya ve İspanya’nın ortak üretimi olan bir proje. Dolayısıyla sistemin üçüncü ülkelere satışı için tüm ortak ülkelerin onayı gerekiyor.
Geçtiğimiz hafta Almanya Başbakanı Friedrich Merz (CDU), Londra’da İngiltere Başbakanı Keir Starmer ile iki ülke arasında savunma alanındaki iş birliğini genişleten bir anlaşma imzaladı. Gözlemciler, Eurofighter konusunun da bu görüşmelerde ele alındığını değerlendiriyor. Hamburg merkezli Barış Araştırmaları ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü’nden (IFSH) silah kontrolü uzmanı Ulrich Kühn, “Merz, Londra ziyareti sırasında İngiltere’nin Türkiye’ye teslimat talebini geri çeviremedi” değerlendirmesinde bulundu.
İngiliz hükümeti, Mart ayında Türkiye’ye 40 adet Eurofighter uçağı için fiyat teklifi sunmuştu. Söz konusu satışın maliyeti açıklanmasa da, karşılaştırmak gerekirse, Almanya 2020 yılında kendi ordusu için 38 Eurofighter uçağını yaklaşık 5,5 milyar avroya satın almıştı.
Yunanistan da bilgilendirildi
Almanya Başbakanı Merz’in, Türkiye’ye yapılacak olası teslimatla ilgili Yunanistan hükümetini de bilgilendirdiği öğrenildi. Uzmanlara göre bu satış kararı, sadece askeri değil aynı zamanda sanayi politikası açısından da önem taşıyor. Eurofighter’ın ilk üretildiği dönemde “birinci sınıf” olduğunu belirten Kühn, uçağın bugün artık en modern savaş uçağı sınıfında yer almadığına dikkat çekiyor.
Türkiye’nin savaş uçağı alım planlarının, Yunanistan’ın yeni askeri alımlarıyla da bağlantılı olduğu ifade ediliyor. Fransa, kısa süre önce Yunanistan’a Rafale tipi savaş uçakları teslim etmişti. NATO üyesi olan Türkiye ve Yunanistan arasında ise Kıbrıs meselesi ve Doğu Akdeniz’deki enerji kaynakları nedeniyle son yıllarda zaman zaman gerilimler yaşanmıştı.
Eleştiriler yükseliyor
Hükümet sözcüsü Stefan Kornelius, Eurofighter savaş uçaklarının Türkiye’ye teslimatı konusunda yalnızca Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın değil, aynı zamanda Yunanistan Başbakanı Kyriakos Mitsotakis’in de bilgilendirildiğini vurguladı. Kornelius’a göre, Almanya hükümeti Yunan tarafına, bu silah sistemlerinin bölge güvenliğine ve NATO ittifakı içindeki istikrara katkı sağlamasının beklendiğini Türkiye’ye açıkça ilettiği yönünde güvence verdi. “Buna uygun anlaşmalar var,” dedi.
Ancak uzmanlar bu beklentilerin sahada ne ölçüde karşılık bulacağı konusunda temkinli. Hamburg Barış Araştırmaları ve Güvenlik Politikaları Enstitüsü’nden Ulrich Kühn, Türkiye’ye yapılacak savaş uçağı teslimatının yaratabileceği olası sonuçlara dikkat çekerek, “Asıl büyük ve belirsiz soru, bu uçakların Kürtlere ya da komşu ülkelere karşı kullanılıp kullanılmayacağıdır. Bu risk tamamen göz ardı edilemez,” değerlendirmesinde bulundu.
Demokratik baskı aracı elden mi bırakıldı?
Silah anlaşmasının, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun hukuki durumu üzerindeki etkisi ise belirsizliğini koruyor. İmamoğlu, daha önce yaptığı açıklamada, savaş uçağı teslimatının kendi tutukluluğuyla ilişkilendirilmemesi gerektiğini söylemişti. Yine de bazı çevreler, Almanya’nın bu teslimatla birlikte Türkiye üzerinde demokratik reformlar konusunda baskı uygulama fırsatından vazgeçtiği yorumunu yapıyor. Sosyal Demokrat Parti (SPD), ilkbaharda İmamoğlu’nun serbest bırakılması için yoğun bir kampanya yürütmüştü. Ancak parti, taz gazetesinin ihracat lisansı hakkındaki sorularına yanıt vermekten kaçındı.
Yeşiller’den sert tepki
Koalisyon ortağı Yeşiller Partisi ise karara açık şekilde karşı çıktı. Meclis Grup Başkan Yardımcısı Agnieszka Brugger, “Özellikle Türkiye bağlamında, hem iç hem dış politikada birçok saldırgan gelişme yaşandı. Bu Suriye’deki askeri operasyonlardan, Kürtlere ve ülke içindeki muhaliflere yönelik baskılara kadar uzanıyor,” dedi. Brugger, Alman hükümetinin bu tabloya rağmen Türkiye’ye yönelik net ve eleştirel bir tutum sergilememesini eleştirerek, “Bu anlaşma, Cumhurbaşkanı Erdoğan’a gönderilecek kesinlikle yanlış bir mesajdır,” ifadesini kullandı.
