SIPRI’nin verilerine göre çoğu ABD ve Avrupa’dan olmak üzere dünyanın 100 büyük silah tekeli, silah satışı ve askeri hizmetler nedeniyle 2024’de cirolarını 2023’e göre yüzde 5.9 arttırarak toplamda 679 milyar dolara çıkardılar. Çin’in silah satışları gerilerken, Türkiye’den 5 şirket de listedeydi. 4’ü cirolarını artırırken, rapora göre, Baykar’ın cirosu ise yüzde 12.4 geriledi.
Yücel Özdemir / Köln
Ukrayna savaşı, Gazze işgali, Asya-Pasifik’te ABD-Çin gerilimi, İran’a yönelik askeri operasyon ve savaş olasılığı geçen yıl dünya çapında en büyük 100 silah tekelinin kasasına devasa ciro ve kâr olarak aktı. Stockholm Barış Araştırmaları Enstitüsünün (SIPRI) yayımladığı son veriler, yüz binlerce insanın hayatını kaybettiği, milyonlarcasının ülkesini terk ederek mülteci durumuna düştüğü bu savaşlarda, silah tekelleri milyarlarca doları kasalarına doldurduğunu gösteriyor. Ayrıca en çok savaş isteyen ülkelerin silah tekellerinin en çok kazanan olduğu da görülüyor.
SIPRI’nin verilerine göre dünyanın 100 büyük silah tekeli, silah satışı ve askeri hizmetler nedeniyle 2024’de cirolarını 2023’e göre yüzde 5.9 arttırarak toplamda 679 milyar dolara çıkardılar.
En çok kazanan ABD tekelleri
Savaşlar ve gerilimlerden en fazla kazanan ise tahmin edilebileceği gibi yine ABD’nin silah tekelleri oldu. Dünyanın ilk 100 silah tekelinin 39’u ABD’ye ait. En fazla silah satan Lockheed Martin, RTX ve Northrop Grumman şirketleri listenin ilk üç sırasında yer almaya devam ediyor. Toplamda ise 39 ABD şirketi, cirolarını yüzde 3.8’lik bir artışla 334 milyar dolarlık silah sattılar. Böylelikle dünya genelinde 100 silah tekelinin yaptığı toplam cironun yarısına sahip oldular. Bu aynı zamanda ABD’nin neden bir savaştan diğerine koştuğunu da ortaya koyuyor.
Dünyanın en büyük üç ABD’li silah tekeli, ülkelerim satın almak için sıraya girdiği F-35 tipi savaş uçakları başta olmak üzere Columbia denizaltılar ve Sentinel kıtalararası balistik füzeleri üretiyor ve talep yetişemeyecek kadar yüksek.
Musk’ın şirketi ilk defa listede
Bu arada silah sektörüne de el atan milyarder Elon Musk’ın sahibi olduğu uzay şirketi SpaceX de, ilk defa ilk 100’de yer aldı ve 77. sıraya oturdu. SIPRI’ye göre, şirketin silah satışlarından elde ettiği gelir 2023’e göre yüzde 103.4, yani iki katından daha fazla artarak bir yıl içinde 1.8 milyar dolara ulaştı. Bu hızlı artış, Musk’ın gelecekte bu sektöre daha fazla yatırım yapabileceğini gösteriyor.
SIPRI’nin yayınladığı listeye bakıldığında pek çok ABD şirketi, ortalama artış olan yüzde 5.9’un çok üzerinde ciro elde etmiş durumda. Örneğin General Dynamics yüzde 8.1; CACI International yüzde 10.9 daha fazla ciro yaptılar.
26 Avrupa tekeli ilk 100’de yer aldı
ABD silah tekellerinden sonra en fazla kazanan Avrupa tekelleri oldu. İlk 100’de 26 Avrupa şirketi girdi. Avrupalı tekeller cirolarını Ukrayna savaşıyla çok daha fazla arttırdı. SIPRI tarafından yayımlanan verilerde listedeki 26 şirketten 23’ü silah satışını arttırdı. Toplam gelirleri yüzde 13 artarak 151 milyar ABD dolarına ulaştı. Oransal artışı en fazla Çekya’dan Czechoslovak Group gerçekleştirdi. Şirket, 2024 yılında yüzde 193 ciro artışıyla (3.6 milyar dolar) ilk 100 şirket arasında en yüksek oranda artış kaydeden şirket oldu. Bu rekor artışın nedeni ise Ukrayna savaşı. Çek şirketi, Ukrayna’ya topçu mermileri tedarik projesinden yararlandı. Ukrayna’nın JSC Ukrainian Defense Industry şirketi de silah satışlarını yüzde 41 artışla 3 milyar dolara çıkardı.
Avrupa’nın en büyük silah tekeli olan ve ilk 100’de 4. sıraya yükselen İngiliz BAE Systems cirosunu yüzde 6.9 artırırken, 12. sıradaki İtalyan Leonardo yüzde 10.1 ve 15. sıradaki Fransız Thales yüzde 11.3 artırdı. Bu şirketlerin çoğu soykırımcı İsrail ordusuna silah sağlıyorlar.
Listedeki 4 Alman silah tekeli
Askeri harcamaları arttıran, savaş politikasına destek veren Alman silah tekelleri de listede yer aldı. İlk 100’deki dört Alman şirketi cirolarını toplamda yüzde 36 artırarak 14.9 milyar dolara ulaştırdılar. Bunların başında 26. sıradan 20. sıraya yükselen Rheinmetall geliyor. Şirket 2024’de cirosunu bir yıl öncesine göre yüzde 46.6 arttırdı. Listede yer alan diğer Alman şirketleri ise ThyssenKrupp (yüzde 12.3), Hensoldt (yüzde 17.9) ve Diehl (yüzde 52.9) oldu. Bu yüksek artış oranları Alman şirketlerini ve onların destekçisi hükümetlerin neden savaş politikalarını gündemde tuttuğunu da gösteriyor.
SIPRI’ye göre Alman silah tekelleri, Rusya’nın bölgede tehdit oluşturduğu gerekçesiyle kara tabanlı hava savunma sistemleri, mühimmat ve zırhlı araçlara olan talebinin artması nedeniyle cirosunu yükseltti.
Avrupa şirketleri olarak listede yer alan Airbus (13. sıra), MBDA (30.) ve KNDS (42.) de cirolarını arttıran tekeller arasında yer alıyorlar.
Ukrayna ile savaşta olan Rusya’dan ise listede Rostec ve United Shipbuilding Corporation şirketleri yer aldı. Her iki şirket satışlarını yüzde 23 artırarak 31.2 milyar dolara çıkardılar. Yurt içi talep, ambargolar nedeniyle yurt dışına ihracatındaki düşüşün yol açtığı satış kaybını fazlasıyla telafi etti.
Çin şirketlerinin satışlarında gerileme
Asya ve Okyanusya, 2024 yılında ilk 100 şirketin silah satışlarının toplamda düştüğü ve 130 milyar dolara gerilediği, 2023 yılına göre yüzde 1.2’lik bir düşüşün yaşandığı bölgeler oldular.
Bölgesel düşüş, ilk 100 şirket arasında yer alan 8 Çinli silah şirketinin toplam satışlarının yüzde 10 azalmasına bağlıydı. Çin’in önde silah tekeli NORINCO’nun satışlarının yüzde 31 azalması özellikle dikkat çekiciydi. Ancak ABD’nin desteklediği ülkelerin silah tekelleri ise kazandı.
Japon ve Güney Koreli şirketleri, Avrupa ve iç pazardaki güçlü talep sayesinde ilk 100 şirket arasında büyümeye devam etti. 5 Japon şirketin toplam silah satışları yüzde 40 artarak 13.3 milyar dolara ulaşırken, 4 Güney Korel şirketi satışları yüzde 31 artarak 14.1 milyar dolara yükseldi. Güney Kore’nin en büyük savunma şirketi Hanwha Group, 2024 yılında yüzde 42’lik bir satış artışı kaydetti.
Soykırımcıların kanlı kârı!
İlk kez en büyük 100 silah şirketinin 9’unun merkezi Ortadoğu oldu ve toplamda 31 milyar dolar ciro elde ettikleri açıklandı. Üç İsrail silah şirketi, toplam satışlarını yüzde 16 artırarak 16.2 milyar dolara çıkardı. Bu da Gazze savaşının İsrail silah tekellerine yaradığını gösteriyor.
Birleşik Arap Emirlikleri’nden EDGE Group da 2024 yılında 4.7 milyar ABD doları tutarında silah satışları gerçekleştirdi.
Dünya yeni savaş ve çatışmalara gebe
SIPRI tarafından 1989’den bu yana tutulan verilere ve silah tekellerinin yıllık cirolarına dayandırılarak yayınlanan veriler, asıl olarak ABD ve Avrupalı tekellerinin savaşlar ve çatışmalardan önemli kârlar elde ettiğini gösteriyor.
Son birkaç yıldır izledikleri politikaların karşılığında daha fazla silah satışıyla kârlar elde eden ülkeler, içeride diğer sektörlerdeki daralmanın etkisiyle, savaş politikalarına devam edecekler. Artan silah satışı ve ona bağlı artan üretim doğal olarak dünyayı yeni savaşlara ve çatışmalara doğru sürüklemeye devam edecek.
Türkiye’den beş şirket listede yer aldı: Baykar geriledi
SIPRI’nin yayımladığı dünyanın 100 büyük silah tekeli listesinde Türkiye’den ise beş şirket yer aldı. Bunlardan Aselsan 52. sıradan 47. sıraya yükselirken, cirosu yüzde 24.4 artarak 3.4 milyar dolara çıktı. Türk Havacılık ve Uzay Sanayii ise 75. sıradan 65. sıraya ilerledi ve cirosunu yüzde 11.3 arttırdı.
66. sıradan 73. sıraya düşen Baykar’ın cirosu ise yüzde 12.4 azaldı. 92. sıradan 87. sıraya yükselen Roketsan san ise cirosunu yüzde 13. arttırdı. MKE ise cirosunu yüzde 17.3 artırarak listenin 93. sırasında ilk kez 100 büyük şirket arasına girdi. Tablo, Baykar’ın dışındaki Türk silah şirketlerinin de genel ortalamanın üzerinde cirosunu artırarak kazanç elde ettiğini gösteriyor.
