Yücel Özdemir / Köln
Üç buçuk yılı aşkın bir süredir devam eden Ukrayna savaşının bitirilmesi için ABD Başkanı Donald Trump’ın yaptığı hamlelere bir yenisi daha eklendi. ABD tarafından hazırlanan ve savaşan taraflar Ukrayna ile Rusya’ya iletilen 28 maddelik “gizli plan”da savaşın bitirilmesi için şartlar sıralanıyor. Ukrayna’nın toprak kaybını öngören planda, Ukrayna’ya güvenlik garantileri verilirken, NATO üyeliğine kapı kapatılıyor. Ukrayna ordusunun küçültülmesi, uzun silahlara sahip olmaması, Rusça’nın Ukrayna resmi dili olması gibi pek çok maddeyi içeren planın Rusya’dan yana olduğu yönündeki eleştiriler hem Ukrayna hem de Avrupa ülkeleri tarafından dile getirilmeye başlandı. ABD tarafından hazırlandığı ifade edilen “gizli barış planı”ndan AB’nin haberdar olmadığı ise aynı gün Brüksel’de toplanan Dışişleri Bakanları toplantısında açık olarak ifade edildi.
ABD’nin kapalı kapılar arkasında muhtemelen Rus yetkilerle görüşerek hazırladığı anlaşılan planın başta Almanya, Fransa ve İngiltere olmak üzere Avrupa devletleri tarafından olduğu gibi kabul edilmesi ise zor görünüyor.
AB Dışişleri Bakanları toplantısında Rusya’ya yeni yaptırımları ele alan, dondurulan Rus servetinin faizlerinin Ukrayna’ya yardım olarak verilmesinin ele alınmasının ardından yapılan açıklamaların çoğunda plana tepki vardı. Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul, “Ukrayna ordusunun küçülmesi Avrupa’nın çıkarına değildir, çünkü bu ülke Rus yayılmacılığına karşı ilk cephe hattı konumundadır. Rusya, 2015’te Minsk’te verdiği güvenlik vaatlerini yerine getirmedi” dedi.
Başbakanlık Dairesi Başkanı Thorsten Frei de ABD’nin Ukrayna için önerdiği barış planını eleştirdi. Frei, Alman televizyonları RTL ve NTV’ye yaptığı açıklamada, “Bu plan, Putin’in savaş alanında ulaşamadığı hedefleri müzakere yoluyla elde edebileceği izlenimini veriyor. Ve bu kesinlikle kabul edilemez bir sonuç” dedi.
Avusturya Dışişleri Bakanı Beate Meinl-Reisinger de planı “Bana göre bir dengesizlik var. Rusların çıkarları çok güçlü bir şekilde savunuluyor” şeklinde değerlendi. Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noël Barrot ise “barışın teslimiyetle karıştırılmaması gerektiğini” söyleyerek Ukraynalıların böyle bir planı asla kabul etmeyeceğini de sözlerine ekledi.
AB Dış İlişkiler Yüksek Komiseri Kaja Kallas ise yaptığı açıklamada, AB’nin Ukrayna savaşında basit iki maddelik bir plana sahip olduğunu söyleyerek, “Bu planın Rusya’yı zayıflatmak, Ukrayna’yı desteklemekten ibaret” dedi. Kallas, AB’nin Rus donanma filosuna ait gemiler ve bu gemileri destekleyenlere yönelik yeni yaptırımlar üzerinde çalıştığını da ifade etti. Kallas ayrıca, “Planın işe yaraması için Ukraynalılar ve Avrupalıların da destek vermesi gerekiyor” dedi.
Zelenskiy planı beğenmediğini açıkladı, Avrupa’ya mesaj verdi
Brüksel’deki hava, pazarlık masasının dışında tutulan AB’nin plana karşı çıkmaya devam edeceği yönünde. Daha önce de ABD Başkanı Donald Trump ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin arasında Alaska’da ele alınan konulara AB, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy ile birlikte karşı çıkmıştı. Tartışmaların ardından Zelenskiy, Avrupalı liderleri yanına alarak Beyaz Saray’a gitmiş ve kendilerinin kabul etmeyeceği plana onay vermeyeceklerini söylemişti.
ABD’nin planında ısrar etmesi durumunda bu sefer de benzer bir girişim ortaya çıkabilir. Pazarlık masasında olmak isteyen Almanya, Fransa ve İngiltere bu süreçte bir kez daha Zelekskiy’e destek verebilir.
Planı sunmak için Kiev’e giden ABD heyetiyle görüşem Zelenskiy, daha sonra sosyal medya hesabından bir video yayınlayarak, nasıl bir tutum alacağını da ortaya koydu. Zelenskiy mesajında, ABD’nin savaşı sona erdirmek için hazırladığı barış planını beğenmediğini açıkça ifade ederken, “Amerikan tarafı, savaşı sona erdirmek için ana hatlarıyla bir plan sundu. Kendi bakış açıları. Ben de kendilerine ilkelerimizi sundum” dedi.
Plan konusunda ABD Başkanı Trump ile görüşeceğini de söyleyen Zelenksiy, Ukrayna ve Avrupa’nın kabul edebileceği bir barış içinde hazırlanan 28 madde üzerinde tek tek çalışabileceklerini de ifade ederek, müzakere için kapıyı kapatmadı.
Alman basınında “Versay Anlaşması” benzetmesi
Alman basınında ABD’nin hazırladığı “gizli barış planı”nda eleştiriler daha sert oldu. Frankfurter Allgemeine gazetesinde yer alan yorumda plan, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Almanya’nın imzaladığı Versay Anlaşması’nda benzetildi. Bertholt Kohler tarafından kaleme alınan yorumda “28 madde barış için değil, bir sonraki savaş için bir plan” değerlendirmesi yaptı.
Die Tageszeitung’da Barbara Oertel tarafından kaleme alınan yorum yazısında ise “Kiev bunu kabul etmek zorunda kalırsa, bu bir teslimiyet anlamına gelir. Moskova da en yüksek taleplerini gerçekleştirmiş olur. Bu girişimin zamanlaması tesadüf değil. Ukrayna’nın diplomatik yollarla zayıflatılmaya çalışıldığı şüphesini akla getiriyor” değerlendirmesinde bulundu.
Planla birlikte dikkat çekici bir diğer gelişme ise Trump’ın Ukrayna Özel Temsilcisi Keith Kellogg’un istifasını sunduğu ve ocak ayında görevini bırakacağı ileri sürüldü. Kellogg, Ukrayna’nın çıkarlarının savunucusu olarak biliniyor. Zelenskiy, bir açıklamasında Kellogg’un Amerikan Patriot hava savunma sistemi kadar önemli olduğunu söylemişti. İstifanın gerçekleşmesi durumunda Ukrayna konusunda Trump hükümeti içinde de bir görüş farklılığının ortaya çıktığı anlamına gelecek.
