Nuri Karabulut / Amsterdam
2 Temmuz 2024 yılında göreve başlayan başbakan Dick Schoof liderliğindeki Hollanda hükümeti bir yılını doldurmadan, PVV lideri Geert Wilders’in koalisyondan çekilmesinin ardından düştü. PVV hükümetten çekildiği için bu parti adına kabinede yer alan bakanlar ve devlet sekreterleri de istifa etti. Başbakan Schoof hükümetin istifasını Kral Willem-Alexander’a sundu. Hükümet seçimlere kadar PVV’den boşalan bakanların yerine takviye yaparak devam edecek.
Hükümet neden düştü?
Hükümetin en büyük ortağı Wilders koalisyonun diğer partilerinden göç ve iltica politikası konusunda yeni taleplerde bulunarak, bunun için daha önce üzerinde anlaşmaya varılan hükümet protokolünün yeniden düzenlenmesini istedi. Wilders, Almanya ve Belçika sınırların ilticacılara kapatılması ve sınır denetimlerinin ordu tarafından yapılması, mülteci statüsündeki kişilerin iltica merkezlerinden atılarak bu merkezlerin kapatılması, çifte vatandaşlığı olanların suç işlemeleri durumunda sınır dışı edilmesi, Suriyelilerin geri gönderilmesi gibi ek taleplerde bulunarak, koalisyonun diğer ortaklarından bu taleplerin altına imza atmalarını istedi. Wilders’a göre bu alanlarda hükümet adım atmıyor. Oysa İltica ve Göç Bakanı Marjolein Faber Wilders’in partisinden.
Diğer hükümet partileri ise Wilders’in söylediklerini anlamakla ve hemfikir olmakla birlikte bunun için hükümet protokolünün değiştirilmesinin gerekli olmadığını ifade ediyorlar. Bu partiler Wilders’tan planlarını detaylandırarak bakanını çalıştırmasını istediler. İki gün koalisyon partileri arasında yapılan görüşmelerden bir sonuç alınamayınca, Wilders koalisyondan ayrılma kararı aldı.
Ya gerçekler
Hükümeti düşürmenin gerçek nedeni Wilders’ın söyledikleri gibi mi bilinmez ama, bir yıldan kısa bir süredir işbasında olan bu hükümeti oluşturan partiler arasında kavga ve anlaşmazlık hiç eksik olmadı. Daha önce de önemli konular gündeme geldiğinde hükümet partileri arasında anlaşmazlıklar ayyuka çıkarken bir ara çözümle kriz aşıldı ya da ertelendi. Ve her parti kendisi açısından önemli olan konuyu öne çıkartarak, hükümetin başarısından ziyade kendi başarısını kamuoyuna yansıttı. Gerçek olan şu ki, göç ve iltica politikası da dahil, sera gazı, çevre ve iklim gibi temel konularda hükümetin hiçbir şey yapmadığı. Sadece güvenlik ve savaş tehdidi adı altında savaş ve savunma bütçesinin bu hükümet tarafından arttırıldığını söylemek mümkün. Eğitim, sağlık ve sosyal haklarda hükümet emekçilerin haklarına göz dikerken, sermayenin çıkarlarını gözeten bir politika izledi. Wilders seçimlerde verdiği sözlerin hiçbirini şimdiye kadar yerine getirmedi.
Bu başarısızlıktan dolayı Wilders’in partisi bir süredir anketlerde oy kaybediyor ve birinciliği başka partilere kaptırmış görünüyor. Wilders’in son çıkışını ve hükümeti düşürmesinin nedenini bu gelişmelerde aramak gerekiyor. Wilders dikkati yeniden göç ve iltica politikasına çekerek yeniden toparlanmak ve erken seçimlerden yükselerek çıkmak niyetindedir. Ama oyunu erken terk edenler genellikle affedilmez. Ayrıca hükümetin diğer ortağı olan Dilan Yeşilgöz’ün partisi VVD’de daha önce tam aynı gerekçe ve nedenlerle bir hükümet düşürmüştü. Ve yapılan seçim sonuçları VVD’nin düşündüğü ve hesap ettiği sonucu doğurmamıştı.
Bundan sonraki süreç
Kabine resmen düşmüş olsa da bakanlar hemen görevlerini bırakamaz. Schoof kabinesi de PVV dışındaki bakanlarla yeni seçime kadar görevine devam edecek. PVV adına kabinede yer alan bakanların yerine başkaları atanabileceği gibi bu bakanların görevleri diğer bakanlar arasında paylaştırılabilir.
Seçimlerin ne zaman olacağı bir kaç gün içerisinde belli olacak. Hollanda genellikle tatillere denk gelen yaz aylarında seçim yapmıyor. Dolayısıyla büyük bir ihtimalle seçimler sonbahara sarkacak.
Muhalefet bir an önce yeni seçim istiyor
GL-PvdA lideri Frans Timmermans, PVV boşluğunu doldurmak istemediğini belirtti. En büyük muhalefet partisi destek vermezse, azınlık kabinesi için meclis çoğunluğu sağlamak zor olur. D66 lideri Rob Jetten de bir an önce seçim yapılmasını istiyor. Sosyalist Parti de (SP) erken seçimden yana.
Bir azınlık hükümetini isteyen ise hükümet ortakları NSC ile BBB. Çünkü anketler bugün seçim olsa bu iki partini ancak bir ya da iki sandalye ile mecliste temsil edileceklerini gösteriyor.
Kimler ne dedi?
Hollanda’nın en büyük işveren örgütü VNO-NCW hükümetin düşmesi ardından yaptığı açıklamada istikrara işaret ederek şunları belirtti: “Hollanda’nın uzun süre karar alma kapasitesine sahip güçlü ve istikrarlı bir hükümetle yönetilmeye ihtiyacı var. Bu, hem jeopolitik gerilimler hem de toplumsal sorunlar açısından çok önemli. Kısa ve uzun vadede rekabet gücümüz ve yatırım ortamı dikkate alınmalı. Yine bir buçuk yıl yeni kabine kurulamazsa, altı yılda sadece bir buçuk yıl karar alabilen bir kabinemiz olmuş olacak. Bu kabul edilemez.”
Hollanda Sendikalar Birliği (FNV) de şu açıklamayı yaptı: “Hiçbir şey başaramayan bu kabinenin düşmesi Hollanda için iyi haber. Halk, sadece işverenlerin değil, çalışanların da çıkarını gözeten sosyal ve güvenilir bir kabine istiyor. Seçmenin sesi hiçe sayıldı. Halk, eğitim, sağlık ve güvenilir bir devlete yatırım yapan bir hükümet istiyor. Güvenlik, sanayi ve sera gazları konusunda cesur kararlar alabilecek, halkı birbirine düşürmeyen bir kabineye ihtiyacımız var.”
Oxfam-novib: “Wilders, hükümeti yine göç konusu nedeniyle düşürmeyi tercih etti. Bu, Hollanda’da değişim için bir fırsat ve bu fırsatı değerlendirmeliyiz. Gittikçe daha güçlü çıkan bir sesi duyurmak için: aşırı sağa hayır, dayanışmaya evet deyin. Irkçılar azınlıkta. Biz çoğunluğuz.”
