Kâr marjını yüzde 7’e çıkarmak isteyen Bosch tekeli otomotiv bölümünden binlerce işçiyi işten çıkarmayı planlıyor. Baş temsilci Frank Sell, “şoke” olduğunu söylerken, IG Metall Genel Başkanı Christiane Benner ise, şirket kurucusu Robert Bosch’un “kemikleri sızlayacak” diyor. Dünyanın en büyük otomotiv tedarikçisi Bosch, tekelin otomotiv bölümünü yeniden organize ederken önceden imzaladığı tüm anlaşmaları hiçe sayıyor. İşçiler mücadeleden yana olduklarını eylem günlerinde ortaya koydular. Temsilciliğin ve sendikanın kararlılığı konusunda bir hayli şüphe var. 24 Kasım’da yapılacak Bosch Waiblingen’e yapılacak eylemin güçlü geçmesi Bosch’daki saldırılara karşı mücadele açısından büyük önem arz ediyor.
UMUT YAŞAR
Almanya’nın köklü işletmelerinden Bosch’ta üretimin ulusal ve uluslararası alanda yeniden düzenlenmesi süreci devam ediyor. Teknolojik ve jeopolitik gelişmelere bağlı olarak kısmen duraksamalarla devam eden yeniden örgütlenme sürecinin sonunda ne olacağı henüz bilinmiyor.
Her ne kadar bir tarafta tekel yönetimi ve diğer tarafta işyeri temsilciliği (BR) ve IG Metall sanki süreç daha yeni başlamış gibi bir tutum alsalar da bu gerçeği yansıtmıyor. Bosch tekeli 2021-2023 arası Almanya’da binlerce işçi çıkarırken aynı yıllarda yapay zekâ alanında atılım sağlamak için uluslararası alanda binlerce mühendisi işe almıştı. Almanya’daki tesislerden erken emeklilik ve sosyal planla işten çıkarmaların karşılığında Asya-Pasifik ve Avrupa’nın diğer ülkelerinde 6 binden fazla yeni personel istihdam edilmişti.
Yaklaşık bir yıl devam eden müzakerelerden sonra Bosch Ağustos 2025’te, Johnson Controls’un klima teknolojisi bölümünü sekiz milyar dolar karşılığında satın aldı. Yine geçtiğimiz aylarda piyasadan şirket tahvili yoluyla para toplayan Bosch, piyasadan topladığı sıcak parayla otomotiv alanında özel yatırımlar yapacağını açıklamıştı.
‘STRATEJİK GELECEK SÖZLEŞMESİ’
Tekel bünyesinde 15 bini Almanya’da olmak üzere dünya genelinde 50 bin emekçinin çalıştığı dizel üretim bölümünde binlerce işçi 2020-23 arası çıkarıldı. Almanya’da işten çıkarılmalara karşı söz konusu yıllarda çok sayıda değişik eylemler yapılmıştı. Dizel bölümünün yeniden örgütlenmesi sona erdikten sonra tekel yönetimi, işyeri temsilciliği ve IG Metall’e 2023 ilkbaharında “stratejik gelecek sözleşmesi” imzalama teklifi getirdi.
Yapılan müzakereler sonucu Temmuz 2023’te işyeri temsilciliği ve IG Metall ile tesislerin alternatif tahrik sistemlerine ve yazılım çözümlerine geçişine ilişkin bir gelecek işyeri sözleşmesi imzalandı. Sözleşmeye göre işyeri işçi temsilciliği ve IG Metall, gelecekteki stratejik ve ekonomik planlama süreçlerine daha fazla dahil edilecekti. Ayrıca 2027 yılına kadar işyeri gerekçesiyle işten atmaların olmayacağı da vaat edilen sözleşme, IG Metall tarafından büyük bir başarı* olarak kutlanmıştı.
Bu sözleşmeye rağmen 2024 yılında 4 bin 500’ü Almanya’da olmak üzere dünya genelinde 11 bin 600 işyeri yok edildi. Paralı çıkışlarla gerçekleşen işten çıkarmalara kamuoyuna pek yansımamıştı.
İşten çıkarmalar sessiz sedasız devam ederken Bosch yönetimi Mart 2024’te yaptığı açıklamada, “Jeopolitik gelişmeler ve gümrük vergileri gibi ticaret engelleri önemli belirsizliklere yol açıyor – tüm şirketler gibi biz de bununla baş etmek zorundayız. Bu bağlamda, rekabetin yoğunluğunun daha da artması bekleniyor” diyerek, otomotiv bölümünden 9 bin civarında işçinin çıkarılacağını duyurdu.
Eylül 2025 sonunda ise tekel yönetimi tekrar 13 binden fazla işçinin daha otomotiv bölümünden çıkarılacağını ilan etti. Açıklamayı yapan Robert Bosch Genel Müdürü ve Çalışma Direktörü Stefan Grosch buna rağmen, “İşçi tarafıyla yapılan anlaşmalara sadık kalacağız” demekten geri durmadı.
“Çalışanlarla birlikte sosyal çözümler arayacağız” diyen “rosch, Şirket, ilgili tesislerdeki yetkili çalışan temsilcileriyle derhal görüşmelere başlamayı planlıyor. Grosch, “Zaman baskısı büyük, gecikmeler durumu daha da kötüleştiriyor” derken 2027’den sonra sosyal plan olmadan da işten çıkarmaların olasılığını dışlamadı. Kısacası ya işyeri temsilciliği ve IG Metall, Bosch tekeli ile yeni bir sosyal plan hazırlayacaklar ya da işten atmalar yaşanacak.
BOSCH’UN KÂRLARI DÜŞMEDİ!
Dünyanın en büyük otomotiv tedarikçisi Bosch, 2030 yılına kadar 13 bin işçiyi daha işten çıkarmayı planladığını açıklaması tekel yöneticilerinin verdikleri hiçbir sözün ardında durmadıklarını gösteriyor. Geçtiğimiz bir yıl içinde yürürlükte olan “işyeri güvencesi ve gelecek” sözleşmelerine rağmen onlarca işletmede işten atmalar planlandı ve yürürlüğe konuldu.
Birçok tekel yöneticisinin ileri sürdüğü “zarar ediyoruz” sözleri de gerçeği yansıtmıyor: Bosch tarafından 2024 mali yılına ilişkin yapılan açıklamada, brüt kârın yüzde 50 düştüğü ve net kârın 1,3 milyar euro olduğu açıklanmıştı. Fakat bu gerçeğin sadece sınırlı bir bölümü! 2024 Bilanço raporuna (s. 89 ve 92) bakıldığında AR-GE harcamalarının yaklaşık 500 milyon euro yükseltilerek 7,8 milyar euroya çıkarıldığı, kâr yedeğinin 1,73 milyar euro yükseltilerek 41,51 milyar euroya çıkarıldığı görülmekte. Demek ki Bosch’un kârları düşmüyor sadece farklı hanelere daha fazla aktarılıyor.
Bosch tekeli bugün yüzde 3,5 dolayında olan kâr marjını yüzde 7’e çıkarmak istiyor. Bu özellikle sektördeki teknolojik gelişmelerin hızla gerçekleştiği ve jeopolitik belirsizliklerin arttığı bir süreçte son derece zor bir hedef olduğu ortada. Bu ise Bosch’un işçilere yönelik saldırısının toplamda 22 bin emekçinin işten çıkarılmasıyla son bulmayacağı, bütün fabrikalarda daha fazla ve esnek çalıştırılarak sömürü oranının artırılacağı anlamına geliyor.
ROBERT BOSCH’UN KEMİKLERİ SIZLAMIYOR!
Tekel yönetiminin planlarını ilan etmesinden sonra İşyeri Temsilciliğinden (BR) ve IG Metall’den gelen tepkiler de ilginçti. Stuttgart Feuerbach BR Başkanı Frank Sell, “Hepimiz şoktayız” dedi. SWR televizyonuna demeç veren Sell, planlardan haberdar olmadıklarını ileri sürerken bütün işçilerin şaşkınlık içinde olduklarını söyledi.
Bosch tekeli bünyesinde işçiler adına birçok göreve seçilen (Kutuya bkz.) Sell’in bu saldırı planından haberdar olmaması mümkün değil. Eğer bu gerçeği yansıtıyorsa Bosch yönetimi, Denetim Kuruluna ve Genel İşyeri İşçi Temsilciliğine (GBR) bilgi vermeyerek yasaları çiğniyor. Bu durumda sorunun hukuksal olarak çözümü sağlanmalı. Veya bilgi veriliyor ama bu bilgi Sell ve ekibinde kalıyor. O zaman da Sell ve ekibinin istifa etmesi gerekiyor.
Planların duyulmasından sonra IG Metall Genel Başkanı Christiane Benner ise, “şirket kurucusu Robert Bosch’un kemikleri sızlayacak” açıklamasını yaptı. Bosch’un geleneğinin farklı bir gelenek olduğunu ileri süren Benner, Bosch yönetimini aklı selim olmaya çağırdı. İşçilere “Robert geri gel – Şimdi sana ihtiyacımız var” yazılı tişörtlerin dağıtılması işin tuzu biberi olmuştu.
DEĞİŞTİRECEK OLAN DA DÖNÜŞTÜRECEK OLAN DA İŞÇİLER!
14 Ekim günü Mercedes-Benz Müzesi önünde, Bosch’un Waiblingen, Renningen ve Wernau’daki çeşitli tesislerinden işçiler ve sendika temsilcileri, Daimler Untertürkheim’dan işçilerin destekledikleri eylemde hem sendika bürokratlarına hem de patronlara güçlü bir mesaj verdiler: “Biz olmadan dönüşüm olmaz. Dayanışma ve grev olmadan hiçbir şey değişmez.”
24 Kasım’da yapılacak Bosch Waiblingen’e yapılacak eylemin güçlü geçmesi Bosch’daki saldırılara karşı mücadele açısından büyük önem arz ediyor. Uzun yıllar sonra böyle bir eyleme sadece Bosch işçileri değil bütün halk destek vermeye, katılmaya çağrılıyor. Dolayısıyla Baden Württemberg’deki bütün Bosch fabrikalarından işçilerin ve ailelerinin yanı sıra diğer fabrikalardan da işçi ve emekçiler de Waiblingen’deki Bosch işçilerinin eylemine destek vermeliler. Waiblingen’deki eylemi bütün kitlesel işten atmalara ve kazanılmış haklara saldırılara karşı bir eyleme dönüştürmek için herkes elinden geleni yapmalı.
* Bkz.: www.igmetall.de/tarif/besser-mit-tarif/ig-metall-erreicht-zukunftstarif-bei-bosch
Frank Sell kimdir?
Tekelin işten atma planlarından haberi olmadığını ve bunun karşısında “şoke” olduğunu söyleyen Frank Sell’in tekel içindeki görevlerine bakıldığında söylediklerine inanmak mümkün değil. Bu düzeyde olan biri “haberim yoktu” diyorsa o zaman ona “bu görevi yapmayı hak etmiyorsun” demek gerekiyor!
SELL’İN GÖREV ALANLARI: Robert Bosch GmbH Denetim Kurulu Başkan Vekili, Stuttgart Feuerbach Fabrikası İşyeri İşçi Temsilciliği (BR) Başkanı, Bosch Grubu Mobility Solutions bölümü Genel İşyeri İşçi Temsilciliği (GBR) Başkanı ve Robert Bosch GmbH Grubu Konsorsiyum İşyeri İşçi Temsilciliği (KBR) Başkan Vekili. Sell ayrıca IG Metall Stuttgart Şubesi Yönetim Kurulu üyesi olarak görev yapıyor.
Kaynak: Bosch, IG Metall Stuttgart
Bosch Mobility Solutions’da nerede, kaç işçi çıkarılacak?
Stuttgart Feuerbach: 2030 yılına kadar 3500 işçi
Schwieberdingen: 2030 yılına kadar 1750 işçi
Cross Domain Computing Solutions (Leonberg, Abstatt, Renningen, Schwieberdingen, Hildesheim vb.): 2027 yılına kadar 1750 işçi
Bühl: 2030 yılına kadar 1550 işçi
Schwäbisch Gmünd: 2027’den 2030’a kadar 1300 işçi
Homburg: 2030 yılına kadar 1250 işçi
Reutlingen: 2029 yılına kadar 1100 işçi
Hildesheim: 2026 yılına kadar 600 işçi ve 2032 yılına kadar 150 işçi
Waiblingen: 560 işçi ve 2028 yılına kadar fabrika kapatma
Robert Bosch GmbH
Yaklaşık 135 yıl geçmişi olan Bosch konsorsiyumu, dünyanın en büyük otomotiv tedarikçisi, makine ve tesis üretiminde Almanya’nın en önemli şirketlerinden biridir. Stuttgart merkezli Robert Bosch GmbH, teknoloji sektörünün çeşitli segmentlerinde faaliyet gösteren bir dünya şirketidir. Bosch Grubu şu dört iş alanına ayrılmıştır: “Otomotiv teknolojisi” (“Mobility Solutions”), “Endüstri teknolojisi” (“Industrial Technology”),
“Tüketim malları” (“Consumer Goods”) ve “Enerji ve bina teknolojisi” (“Energy and Building Technology”)
2024 sonu itibarıyla dünya genelinde yaklaşık 418 bin çalışanı (bir önceki yıla göre 11 bin 500 daha az) olan tekelin toplam cirosu yaklaşık yüzde 1,4 düşerek 90,3 milyar euro olarak gerçekleşti. Dünya genelinde 490 değişik boyutlarda tesisleri bulunan Bosch tekelinin AR-GE bölümünde 87 bine yakın mühendis çalışmakta.
Geride bıraktığımız yıllarda sürekli cirosunu ve kârını artıran Bosch Grubu, 2024 mali yılında vergi ve faiz öncesi kârın yarı yarıya düşerek 3,1 milyar euroya gerilediğini açıkladı. Net kârın 1,3 milyar euroya (2023: 2,6 milyar euro) düşmesine rağmen araştırma ve geliştirme (AR-GE) harcamaları yaklaşık 7,8 milyar euroya yükseltildi ve cironun yaklaşık yüzde 9’una çıktı. Tekelin “kâr yedeği” (“Gewinnrücklage”, Türkçe hazırlanan bilançolarda “yedek akçe” olarak da anılır.) 2024 yılında 1,73 milyar euro yükseltilerek 41,51 milyar euroya çıkarıldı.
Cirosunun yaklaşık yarısını Avrupa’da, ardından Asya-Pasifik bölgesinde elde eden Bosch tekelinin en kârlı bölümü, açık ara farkla otomotiv teknolojisi alanıdır. 2024 yılında toplam cirosunun yaklaşık üçte ikisi -56 milyar euroya yakın- mobilite bölümünden geldi. Bosch, bu bölümde giderek e-mobiliteye dönüşüme odaklanıyor.
Elektro mobilitenin yanı sıra alternatif tahrik seçeneği (yakıt seçeneği) olarak hidrojen teknolojisine de yatırım yapmak istiyor. Ayrıca, şirket 3D baskıya daha fazla odaklanmak istiyor ve bu alana da yatırım yapıyor.
Bosch Grubu İşçi Ciro
Bosch Grubu içindeki dört iş alanında çalışan işçi sayısı ve bu alanlardan elde edilen ciro:
Mobility Solutions 231.034 56,0
Industrial Technology 75.307 6,5
Consumer Goods 35.840 20,3
Energy and Building Technology 34.809 7,5
Kesişen alanlar 40.869 –,–
Toplam 417.859 90,3
Kaynak: Bosch
