Dünya genelinde 2011’den bu yana silah satışları 2016’de rekor düzeye ulaştı. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’ne (SIPRI) göre, 2016 yılında dünya genelinde ülkelerin silahlanmaya ayırdığı miktar toplam 1 trilyon 686 milyar Dolar.
Küresel silahlanma harcamaları 2011 yılından beri ilk kez yeniden artış kaydetti. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’ne (SIPRI) göre 2016 yılında dünya genelinde ülkelerin silahlanmaya ayırdığı miktar toplam 1 trilyon 572 milyar Dolar. Bu rakam 2015 yılına oranla yüzde 0.4 fazla. Özellikle askeri açıdan güçlü olan ABD, Çin ve Rusya’nın silahlanma harcamalarının yükseldiği dikkat çekti. Suudi Arabistan gibi bazı ülkeler ise silahlanma harcamalarını azalttı ancak bunu siyasi nedenlerden çok petrol fiyatlarının düşmesi nedeniyle ekonomik gerekçelerle yapmak zorunda kaldılar.
Uzmanlara göre Rusya’nın Kırım’ı ilhak etmesi, Güney Çin Denizi’ndeki gerginlik, Ortadoğu’daki savaşlar silahlı çatışmaların daha da yayılabileceği korkusunu besledi. Diğer yandan uluslararası kuruluş ve enstitülere duyulan güven de kayboluyor. Birçok ülke giderek sadece kendisine güveniyor. Ulusal orduların önemi büyüyor. Bu da silahlanma harcamalarının artmasına neden oluyor.
Bu durum hali hazırda askeri açıdan donanımlı ülkeler için de geçerli. Örneğin ABD silahlanma harcamalarını yüzde 1,7 artırarak 611 milyar Dolar, Rusya yüzde 5,99’luk artışla 69,2 milyar Dolar, Çin ise yüzde 5,4’lük artışla 215 milyar Dolar’a çıkardı. Dünya silah satış sıralamasında Çin’le yarışan Almanya ise silahlanmaya en çok bütçe ayıran dördüncü ülke. NATO tarafından belirlenen yüzde 2 kriterinin yerine getirilmesi durumunda Almanya’nın toplam silah harcaması 69 milyar Euro’ya ulaşacak ve en çok bütçe ayıran dördüncü ülke olacak. Almanya halihazırda 41,4 milyar Dolar ile beşinci sırada yer alıyor.
KRİZ BÖLGESİ ORTADOĞU
En önemli kriz bölgelerinden birisi Ortadoğu olmaya devam ediyor. Suriye savaşı çatışmaları daha da sertleştirdi. Böylece bölgedeki aktörlerin silah harcamalarını da artırdı. SIPRI raporunu hazırlayanlardan ekonomist Nan Tiam, „Edindiğimiz bilgiler Rusya’nın Suriye’deki angajmanının 2016 yılında yaklaşık 464 milyon Dolar’a mal olduğunu gösteriyor“ dedi.
Buna karşılık Suudi Arabistan’ın askeri harcamaları azalma gösterdi. 2015 yılında yüzde 9’dan yüzde 13’e çıkan silahlanma harcamaları geçen yıl yaklaşık yüzde 10’a düştü. Bu durumda petrol fiyatlarındaki düşüşün etkisi var. Ekonomist Nan Tian, Suudi Arabistan’ın gelirinin yüzde 80’ini petrol satışından elde ettiğine dikkat çekerek, petrol fiyatlarındaki düşüş nedeniyle Suudi yönetiminin bütçenin her alanında kesintiye gitmek zorunda kaldığını belirtiyor.
SUUDİ ARABİSTAN-İRAN GERİLİMİ
Deutsche Welle’ye konuşan Bonn’daki Uluslararası Silahsızlanma Merkezi’nden siyaset bilimci Marius Bales, Suudi Arabistan’la İran İslam Cumhuriyeti arasındaki gerilimin bu durumdan etkilenmediğini, iki tarafın da müzakerelere şans tanımayarak askeri yöntemlere ağırlık verdiğini kaydediyor.
Ancak bölgedeki temel gerginlikler de askeri harcamaların artmasına neden oluyor. Siyaset bilimci Bales, „Umman dışında Ortadoğu’daki bütün ülkeler şiddetli çatışmalara katılıyor. Petrol fiyatlarının düşmesi harcamaları azaltmış olmasına rağmen, bölgedeki gerginlikler silahlanma konusunda bir değişikliğe yol açmıyor” dedi.
DOĞU AVRUPA’DA RUSYA GERİLİMİ
Avrupa’da da askeri harcamalar arttı. SIPRI araştırmacılarına göre, Avrupa’daki silahlanma harcamalarında yüzde 2.6’lık artış dikkat çekiyor. Bunda başı Orta Avrupa ülkeleri çekiyor. SIPRI raporu yazarlarından Siemon Wezemann, bu artışı özellikle Orta Avrupa’daki birçok ülkenin Rusya’yı giderek büyüyen bir tehdit olarak görmesine dayandırıyor. Wezemann Rusya’nın 2016’daki askeri harcamalarının NATO ülkelerinin sadece yüzde 27’sine denk geldiğine de dikkat çekiyor. (YH)
Silahlanmada dikkat çeken bölgeler
SIPRI tarafından açıklanan rapora göre, silahlanmada Ortadoğu’nun yanı sıra en çok dikkat çeken bölgeler Asya, Okyanusya, Orta ve Doğu Avrupa ve Kuzey Afrika. Rapora göre, Batı Avrupa ülkelerinde toplamı açısından silahlanma artışı yüzde 2,6 olarak gerçekleşti. En fazla silahlanan ise yüzde 11 artışla İtalya.
Doğu Avrupa ülkeleri de son yıllarda silahlanmanın en yüksek olduğu bölge. Ortalama artış yüzde 2,4 olarak tespit edilirken tek tek ülkelerde bu artış çok daha yüksek. Silahlanmaya Letonya’da yüzde 44, Litvanya’da yüzde 35 artış meydana geldi. Doğu Avrupa ülkelerinin Rusya tehdidini kullanarak silahlandığı belirtildi.
Uzakdoğu’da özellikle Çin ve Japonya arasında yaşanan gerilim de silahlanmayı artırdı. Genel olarak Asya ve Okyanusya’da silahlanma yüzde 4,6 arttı.
Dünya genelinde GSMH’nin yüzde 2,2’si silahlanmaya ayrılırken, Ortadoğu’da bu oran yüzde 6 olarak tespit edildi. Özellikle petrol fiyatlarının düşmesi nedeniyle İran, Kuveyt, Suudi Arabistan ve Irak’ta ayrılan bütçenin yüksekliği dikkat çekiyor.
