Kültür sektöründeki hiç kimse kişisel çıkarları olmadan bir şey yapmaz: Sponsorlar, kendilerini insanlığın hayırseverleri olarak öne çıkarırken, şirketlerini ve ürünlerini de oyuna dahil etmek isterler. Sponsorluk reklamdır.
Kültür sponsorlara ne kadar bağımlı? İlk başta, sorun oldukça basit görünüyor: Sanatın eksik olan parayı toplamak için sponsorlara ihtiyacı var.
Soruyu tersine çevirirseniz daha ilginç hale geliyor: Sponsorlar neden sanata ihtiyaç duyuyor?
Ve üçüncü olarak: Burada varoluş sorusunu da sormamız gerekmez mi? Sponsora ihtiyacın var mı? Kültür ortamını finanse etmek ve böylece onu tüm ticari etkilerden bağımsız kılmak kamu sektörünün görevi değil mi?
Otuz kırk yıl önce bir tiyatro veya müzenin ticari işletmelere bağımlı hale gelmesi düşünülemezdi. Bugün, bankaların, büyük şirketlerin veya tek tek patronların mali desteği olmadan belirli sergiler, sanatsal aktiviteler artık mümkün değil. Ancak bu, her zaman arka planda kalan para sahiplerinin programda söz sahibi olduğu anlamına da geliyor -çünkü ekonomi neyi destekleyip neyi desteklemeyeceğini çok dikkatli seçiyor. Ve çoğu zaman işe yarayan kanıtlanmış, popüler ve yerleşiktir. Alt kültür nadiren dikkate alınır.
Sponsorluk vergilerden tasarruf sağlıyor
Sponsorluk ayrıca vergilerden tasarruf sağlar. Sponsor olmak bir reklam için ödeme yapmaktan çok daha ucuzdur. Daha ciddi ve kibar görünür. Ve şirketi, genellikle gerçek hayatta var olmayan kültürle bir bağ kurar.
Bir araba üreticisi, bir banka veya bir aracı kurum, konferans salonuna soyut dışavurumculuk eserlerini asmış olsa bile, sanatla değil karla ilgilenir. Sanatçıların ihtiyaçları genellikle sponsorlarının ihtiyaçları ile taban tabana zıttır. Yine de sponsorluk, her şeyi kucaklayan hoşgörü zamanlarında yaşadığımıza, hepimizin aynı gemide olduğumuza inanmamıza neden olur. Sponsorlar için yıkıcı fikirleri, tabuları yıkmak ve yeni estetiği desteklemek kolaydır, çünkü sanat ve tiyatronun siyasi sonuçları yoktur.
En iyi durumda, sosyal iletişim süreçleri başlatılır. Ancak bu sponsorların ticai davranışlarını etkilemez. Geçmişin ana sponsorları kilise, imparatorlar ve krallar, soylulardı. Aziz Mater Ecclesia’nın ihtişamı için resimler ve heykeller vardı; Kendi kurtuluşları için, dindar prenslerin tüm binaları bağışçı olarak teçhiz edilmişti (ve genellikle resmin altında marjinal figürler olarak görünüyorlardı, bu da bugünün reklamlarına oldukça benziyor). ‚Destekçi‘ olarak, en sevdikleri sanatçıların kariyerlerini desteklediler ve kendi şöhretlerini arttırdılar.
Bugünün sponsorları daha incelikli olma eğilimindedir. Şirketlerine hangi sanatın daha uygun olabileceğini düşünürler. Bir silahlanma şirketinin imajını parlatmak için kendini otomobil üreticisi olarak göstermesi daha olasıdır; saat üreticileri, deterjan şirketleri veya ilaç şirketleri, ürünlerinin temelde yalnızca insanlığın refahına hizmet ettiğini ve bu nedenle modern dansın, enstalasyon sanatının veya çağdaş ciddi müziğin ifadesine neredeyse kaçınılmaz olarak çok iyi uyduğunu keşfederler.
Küratörler ve müze müdürleri, devlet dışından iyi para alacaklarını varsayarlar. Tuhaf anlaşmaların sıklıkla gerçekleşmesi, iş ilişkisinin bir parçasıdır. Havacılık şirketleri sanat eserlerinin taşınmasına sponsor olur ve tabii ki müze müdürü para verecekleri ziyaret etmek için dünya çapında ücretsiz uçar.
Yani el ele çalışırlar ve bazı kültür etkinlikleri ancak kültüre vergi tasarrufu sağlayacak şekilde para yatıran hayırsever şirketlerin „sosyal sorumlulukları“ ile gerçekleşir. Ancak bazen kültür sponsorluğu ters teper: Büyük bir İsviçre bankası, çalınan Yahudi varlıklarını istiflediği ve çevreye zararlı projeleri desteklediği için yıllardır eleştiriliyor. Banka, Zurich Kunsthaus’un ana sponsorlarından biri olduğu için Kunsthaus’un imajı da iyi değil.
Kültür kurumları sponsorlardan bağımsız mı olmalı?
Tabii ki ama uzun zamandır durum böyle değil. Kültürün finansesinin asıl sorumlusu olan devlet ve hepimiz buna göz yumuyoruz. Bu sayede kamu bütçesinin zorlanmadığını ve sponsorların da geri planda kalmayı kabul ettiklerini düşünüyoruz.
Ancak bunun yalnızca yarısı doğru: Ayakkabılarımı veya formalarımı yüksek performanslı sporculara tanıtmak için bir tenis oyuncusu veya futbol kulübüne sponsor olursam, tenis oyuncusu veya futbol kulübü reklamı yapılan ürünle doğrudan bağlantı içinde olur.
Ürünün satışı, sponsorun karı artar. Opera, tiyatro ya da sanata sponsor olduğumda, deterjan, saat ya da banka ile hiçbir bağlantısı olmadığını iddia ederim. Kültürün en iyisini istediğimi ısrarla söylerim. Asıl niyetlerin ne olduğunun kontrol edilmesi, kimin neye ve neden sponsorluk yaptığının araştırılması gerekir. Bilindiği gibi parayı elinde tutan kararı da verir.
(Christian Gampert’in Deutschlandfunk’taki yazısından hazırlayan Semra Çelik)
