Yiyecek ve içecek teslimat şirketi Getir, ABD, Almanya ve Avrupa pazarından çekilmeyi planlıyor. Pandemi sırasında yoğun emek sömürüsüne dayalı vaatleriyle yükselişe geçen Flink, Getir ve Gorillas gibi teslimat şirketlerinin vadesi doldu.
Sadece market alışverişlerini değil, iş sonrası birasından tüm yiyecek ve içeceklere dek geniş bir ürün yelpazesini cep telefonuna bir dokunuşla dakikalar içinde müşterinin kapısına ulaştıran teslimat şirketleri pandemi sırasında yatırımcıların ilgi odağı haline gelerek hızla pazar payını büyüttüler. Teslimat şirketleri için büyük kârlar, müşteriler için düşük fiyata konfor fakat çalışanlar için ise düşük ücretler, güvencesiz ve kötü çalışma koşulları, sendikal hakların çiğnenmesi ve dolayısıyla baskı ve sömürünün yoğunlaşarak artması anlamına gelen model umulduğu gibi işlemedi.
Almanya’da faaliyet gösteren iki büyük start-up’tan biri olan Getir, rakibi Gorillas’ı satın aldıktan yaklaşık 1,5 yıl sonra Almanya ve Avrupa’dan çekilmeye hazırlanıyor. İstanbul merkezli şirket wirtschaftswoche’nin haberine göre, Türkiye iç pazarına odaklanırken diğer Avrupa pazarlarındaki faaliyetlerini de mayıs ayı ortasında durduracak. Getir gelecekte sadece kendi ana pazarı olan Türkiye’de faaliyet gösterecek.
Business Insider tarafından yayınlanan bir rapora göre, Getir iflasın eşiğine bile gelmiş olabilir. Rapora göre, Abu Dabi’den yatırımcı ve büyük hissedar Mubadala, Getir‘in yönetimden rahatsız. Mubadala Avusturyalı girişimci René Benko’ya yaptığı yatırımları da 2023 sonunda geri çekerek tahkim işlemleri başlatmıştı. Ayrıca Getir yönetimi yakın zamana kadar kârını arttıramadığı gibi aksine ayda 50 ila 100 milyon euro arasında zarar ettiği söyleniyor. Şirketin kendisi raporlar hakkında yorum yapmadı.
Getir tarafından sadece 1,5 yıl önce 1,2 milyar dolara satın alınan Gorillas da 2020 yılında Berlin’de ilk depolarını açtığında siparişleri ücretsiz olarak 10 dakikadan az bir sürede müşterilerine ulaştıracağı iddiasıyla en çok ses getiren start-up olmuştu. Ancak Türk kurucu Kağan Sümer’in Gorillas‘ ı daha çok 10 dakikadan az bir sürede siparişleri müşterilere ulaştırmak zorunda bıraktığı bisikletli sürücülerine uyguladığı yoğun baskı, denetim ve düzensiz ve eksik ödediği düşük ücretlerle gündem olmuştu. Sürücüler, koruyucu ekipman eksikliğinden, tehlikeli çalışma temposu ve maaşlarının gecikmesinden dolayı yaptıkları eylem ve politik grevlerle depoları felç ettiler. Yönetim buna geçici işten çıkarmalarla ya da iş yeri temsilciliğinin kurulmasını engellemek gibi daha baskıcı yöntemlerle karşılık verdiyse de 10 dakikadan az bir sürede siparişleri müşteriye ulaştırma modelini istediği gibi hayata geçiremedi. Ayrıca personel ve malzeme maliyetleri genellikle tutarı düşük seyreden siparişlere kıyasla çok daha yüksek olduğu için marjlar düştü. Faiz oranları gibi enflasyonun da düşük olduğu, dünyanın dört bir yanından yatırımcıların ‚cesur‘ fikirleri için bu çılgın kuruculara para yağdırmaya hazır olduğu dönemlerde Getir şirketine 12 milyar dolar değer biçilmişti. Bugün ise koşulların tam tersine işlediği, vaatlerin yerine getirilmediği ve en önemlisi maruz kaldıkları insanlık dışı koşullara direnen çoğu genç ve göçmen kökenli sürücülerin mücadelesi, yatırımcıların da yavaş yavaş yatırımlarını geri çekmelerini beraberinde getiriyor. Görünen o ki Getir ve Gorillas‘ın bisikletli sürücüleri Almanya sokaklarından artık kaybolacak.
Lebensmittelzeitung’un haberine göre Getir‘in Alman rakibi teslimat şirketi Flink‘in performansı ise artmaya devam ediyor. Flink son finansman turundan yaklaşık 30 milyon euroluk yeni bir taksit alarak sonbahara dek finansmanını garantilemiş durumda. Rewe’nin de hisse sahibi olduğu şirketin şimdi Getir ile birleşebileceği de tartışılıyor. (YH)
