Yücel ÖZDEMİR / Köln
Dünya genelinde koronavirüsün beşinci dalgasında söz edilmeye başlandığı şu dönemde aralarında Oxfam Internatioanal, African Alliance (Afrika İttifakı), Center for Economic and Social Rights (Ekonomik ve Sosyal Haklar Merkezi) gibi kurumların olduğu inisiyatif, dünya genelinde aşı paylaşımındaki adaletsizliğe dikkat çekmek için Birleşmiş Milletlere (BM) acil başvuruda bulundu. BM’ye aşı dağıtımında yapılan ırkçı ayrımcılığa derhal son verme çağrısında bulunan söz konusu örgütler, aşı üretip dağıtmayan ülkelerin insan haklarını ihlal ettiğine işaret ettiler.
YAPISAL IRKÇILIĞIN SOMUT BİR ÖRNEĞİ
Koronavirüs aşısının dağıtımındaki tablonun yapısal ırkçılığın somut bir örneği olduğuna işaret eden örgütler başvuruyu BM Irkçılıkla Mücadele Dairesi’nde (CERD) yaptılar. Başvuruda ABD, İngiltere, Almanya, Norveç ve İsviçre’nin aşı dağıtımı politikasının daha önce imzaladıkları Irkçılıkla Mücadele Anlaşmasına aykırı olduğuna dikkat çektiler.
İnisiyatif temsilcileri söz konusu ülkeleri aşı dağıtımı konusunda ırkçılık yapmakla suçladılar ve CERD’den bunun soruşturulmasını talep ettiler. Suçlanan beş ülkenin aşı üretim kapasitesini arttırma ve diğer tıbbi tekniklerin diğer ülkelere de ulaştırılmasına karşı çıktıları belirtildi. Bunun da İnsan Hakları Anlaşması’nın ihlali olduğu vurgulandı.
Başvuruda söz konusu ülkelere aşı üzerindeki patent hakkının kaldırılmasına destek vermeleri ve Günay Afrika ve Hindistan’ın Ekim 2020’den bu yana talep ettiği Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kapsamında karşılıklı olarak saygı duyulmasını ve ilaç tekellerinde dünyanın her tarafında aşı ulaşacak şekilde üretim yapmaları için baskı yapılmasını talep ettiler.
CERD’in 15 Kasım’da bir hafta sürecek bir toplantısı olacak. Yine Dünya Ticaret Örgütünün toplantısı da 30 Kasım’da yapılacak. Bu nedenle her iki toplantıdan da aşı dağıtımı konusunda belli kararların çıkmasını sağlamak için söz konusu açıklama yapıldı.
DÜNYA GENELİNDEKİ AŞI ADALETSİZLİĞİ
Daha önce dünya genelinde zenginlik ve yoksulluk arasındaki uçuruma dair açıkladığı verilerde dikkat çeken Oxfam tarafından toplanan bilgilere göre, şu anda üretilen aşının yüzde 73’ü 10 zengin ülke arasında paylaşılmış durumda. Bu durumda zenin ülkelerde kişi başına 61 doz aşı düşerken yoksul ülkelere üretilen aşıların sadece yüzde 14’ü gönderildi. Toplam 1,8 milyar doz aşının gönderilmesi sözü verildi bu ülkelere. Yine Oxfam’ın verilerine göre Afrika ülkelerinde aşılama oranı halen yüzde 5,8.
Zengin ülkelerde ise toplumun yüzde 70-80’i iki doz açıyı da yaptırırken üçüncü aşı da yapılmaya başlandı. En zengin 10 ülkede 2021’in sonuna kadar 870 milyon doz aşı fazlalığı söz konusu.
Yine verilen bilgilere göre güney ülkeleri 2022’nin ortalarına kadar nüfusun yüzde 60’ını aşılamayı başarmadıkları takdirde, 2025 yılına kadar ekonomik olarak 2,3 trilyon dolarlık ekonomik kayba uğrayacakları da vurgulandı.
Buna küresel ısınmanın yol açtığı faktörler de eklendiğinde yoksul ülkelerin önümüzdeki yıllarda daha da yoksullaşması bekleniyor.
AÇIKLAMAYI YAPAN ÖRGÜTLER
African Alliance, Center for Economic and Social Rights, Centro de Estudios Legales y Sociales, Minority Rights Group, Oxfam International ve Treatment Action Campaign örgütleri tarafından kurulan inisiyatif yaptı. Global Network of Movement Lawyers (of Movement Law Lab) ve ESCR-Net tarafından koordine edilen çağrıya SECTION27 ve People’s Vaccine Alliance.
