İngiltere’nin AB’den ayrılmasını öngören Brexit görüşmeleri, İrlanda sorunu nedeniyle çıkmaza girdi. Mart 2019’ta öngörülen İngiltere’nin resmi ayrılma tarihi öncesinde, İrlanda ile Kuzey İrlanda arasındaki sınırda kontrollerin olup olmayacağı pazarlıkların en önemli tartışma konusu haline geldi. Çarşamba günü Brüksel’de toplanan AB Brexit Zirvesi’nde bir ilerleme sağlanamadı. Bu nedenle Kasım ayında yapılması planlanan zirve de iptal edildi.
YÜCEL ÖZDEMİR
Avrupa Birliği ile İngiltere arasında, İngiltere’nin AB’den ayrılmasını öngören görüşmeler konusunda süren pazarlıklar çıkmaza girdi. Resmi ayrılık tarihinden sonra İngiltere’nin AB ile nasıl bir serbest ticaret ve gümrük birliği anlaşması imzalayacağı henüz belli olmaz ikin, İrlanda ile Kuzey İrlanda arasında sınıf kontrollerinin başlatılıp başlatılmayacağı en önemli tartışma konusu. AB, sınır kontrollerinin konulmasına karşı çıkarken, İngiltere bunun Büyük Britanya’yı bölme anlamına geleceğini belirterek kesin olarak karşı çıkıyor.
Çarşamba akşamı Brüksel’de yapılan AB Zirvesi’nde katılan İngiltere Başbakanı Theresa May, AB ile serbest ticaret yapmaya devam etmek istediklerini söylerken, İngiltere’nin AB’den kesin olarak ayrılmasından sonra İrlanda ile Kuzey İrlanda arasında gümrük kapılarının kurulacağını ve sınır kontrollerinin başlayacağını tekrarladı. Aynı görüş daha önce Salzburg’da yapılan AB Zirvesi’nde de dile getirilmişti. AB ülkelerinin İrlanda ile Kuzey İrlanda arasındaki sınırların açık kalması gerektiği şeklindeki tutumunun Büyük Britanya’yı bölmek anlamına geleceğini söyleyen May, bunu kabul etmelerinin mümkün olmadığını bir kez daha ifade etti.
AB ile İngiltere arasında yapılan görüşmelerde, İngiltere’nin AB’den kesin olarak ayrılmasından sonra yeni bir serbest ticaret anlaşmasının imzalanması konusunda anlaşmaya varılmıştı. Kuzey İrlanda’da bu anlaşma içerisinde olacağı için serbest ticaretten yararlanması mümkün. Ancak bu anlaşmanın ne zaman ve hangi koşullarda yapılacağı henüz belirsiz.
İngiltere’nin geri adım atmaması üzerine sonuçsuz kalan Brüksel’deki zirvenin ardından bir açıklama yapan May, “Şu anda bir düşünce aşamasında olan yeni bir fikir ortaya çıktı. O da, geçiş sürecinin birkaç aylık bir süre için uzatılmasıdır” dedi. Brexit için öngörülenden daha uzun bir geçiş sürecinin olabileceğinin mesajını böylece veren May, bu süreçte İrlanda-Kuzey İrlanda sınırlarının çözüm bulunana kadar açık kalabileceğinin mesajını verdi. Ancak bu geçiş süresinin de bir sınırının olması gerektiğinin altını çizdi.
AB ile İngiltere arasında yapılan görüşmelerde bu geçiş süresinin 2020’nin sonuna kadar olması gerektiğin konusunda daha önce bir anlaşma sağlanmıştı. Bu süreye kadar bir çözüm bulunmaması durumunda ise İngiltere’nin kendi çözümünü dayatarak sınır kontrollerini başlatacağı biliniyor. AB ise sınır kontrollerinin başlatılmasıyla birlikte daha önce bölgede yaşanan çatışmaların tekrarlanacağı ve İrlanda’nın istikrarsızlaşacağından endişe ediyor. Bu nedenle sınır kontrollerinin sınırının İrlanda’nın karasularına kadar genişletilmesinden yana. Kuzey İrlanda’nın söylece AB gümrük birliği mevzuatı içinde kalmasını istiyor. Kuzey İrlanda, Brexit referandumu sırasında AB’de kalma yönünde oy kullanmıştı.
İngiltere’deki Brexit yanlıları, Kuzey İrlanda konusunda AB’ye kesinlikle taviz verilmemesi gerektiğini savunuyorlar. Bu nedenle May’ın da görüşmelere bu baskıyla geldiği ve AB tarafından önerilen çözümlere kapıyı kapattığı belirtiliyor. Brüksel’de yapılan zirvenin asıl olarak bu nedenle başarısızlıkla sonuçlandığı ileri sürülüyor.
AB Brexit Özel Temsilcisi Michel Barnier da yaptığı açıklamada bu durumda yeni bir zirve yapmaya gerek olmadığını belirterek, daha fazla zamana ihtiyaç duyduklarını söylemekle yetindi. Görüşmelerde ilerleme sağlandığı taktirde tarafların yeniden bir araya gelmesi öngörülüyor.
YENİ SENARYO HAZIRLIKLARI
İngiltere’nin İrlanda konusunda taviz vermemesi üzerine taraflar arasında başlayan görüşmelerin ardından, AB ile İngiltere arasında yıl sonuna kadar bir anlaşmanın imzalanamayacağından da şimdiden söz ediliyor. Bu nedenle anlaşma olmadan da İngiltere’nin Mart 2019 sonu itibariyle AB dışında kalabileceği ileri sürülüyor. Bu senaryonun hiç de ihtimal dışı olmadığının farkında olan Almanya Başbakanı Angela Merkel, bir süre önce buna da hazırlıklı olunması gerektiğini belirterek gereken hazırlıkların yapılmasını istemişti. Hollanda Başbakanı Mark Rutte de, zirveden ayrılırken AB Komisyonu’nda anlaşmadan ayrılma senaryosu konusunda hazırlık yapmaları görevini verdiklerini söyledi.
