Kiralık ve taşeron işçilik özellikle büyük tekellerde giderek yaygınlaşıyor. Sermayenin ve politikacılarının, “kiralık işçilik sadece belirli dönemlerde gündeme geliyor” sözleri gerçeği yansıtmıyor. Kiralık işçi olarak çalışanların sayısı bir milyon sınırını zorluyor. En zor işlerde ve en kötü şartlarda çalışan kiralık işçiler işten atılanların da başında geliyor.
IG Metall sendikası Mart ayında “Kiralık İşçiliğin Kara Kitabı” (“Schwarzbuch Leiharbeit”) adı altında bir broşür yayınladı. Binlerce işçi arasında yapılan araştırmayla sadece rakamsal veriler ortaya konmuyor. Aynı zamanda kiralık işçilerin maruz kaldıkları uygulamalara, haksızlıklara yer verilirken işçilerin duygu ve düşüncelerine de yer veriliyor.
Çok sayıda uzmanla yapılan söyleşiler, toparlanan veriler özellikle işletmelerde kiralık işçilerin karşı karşıya olduğu sorunlarla ilgilenen sendikacılar için birçok değerli bilgiyi içeriyor.
Tabi bu arada kiralık ve taşeron işçi uygulamasının bu kadar yaygınlaşmasında sendikaların paylarına düşen üzerinde durulmadığını belirtmek gerekiyor. Sonuçta bu uygulamalar birden bire gündeme gelmedi. Broşürde de belirtildiği gibi kiralık işçilerin sayısı özellikle son yıllarda katlanarak arttı.
Aynı durum taşeron firmalar için de geçerli. Fakat taşeron firmalar konusunda yaşanan asıl sorun hiçbir sendikanın, kaç işçinin taşeron firmalar üzerinden çalıştığını bilmemesidir! Ve bu konuda da sendikalar aslında çok önceden harekete geçerek önlem alabilirlerdi. “Üretim merkezinin, rekabet gücünün korunması” mantığını birebir üstlenen sendika yönetimleri bu konuda çok geç kaldılar.
Fakat bugün atılan adımlar, sorunun büyüklüğüyle karşılaştırıldığında küçük olsa da en azından doğru yönde atılmış adımlar olarak değerlendirilebilir.
BMW LEİPZİG’DE İŞÇİLERİN YÜZDE 45’İ KADROLU!
IG Metall broşüründe BMW Leipzig örneği veriliyor. Bir işyeri temsilcisi ile yapılan söyleşi (s.55) adeta bir acizlik abidesi. Kiralık işçiliği sınırlayamadıklarını söyleyen temsilci, “Resmi olarak kaç taşeron firma aracılığıyla kaç işçinin çalıştığını bilmiyoruz. Bunların arasında ne kadarının kiralık işçi olduğunu ancak tahmin etmeye çalışıyoruz” diyor.
Temsilcinin “tahminlerine” göre BMW Leipzig’de toplam 6 bin işçi çalışmakta. 2 bin 700 BMW’nin kadrolu işçi olduğunu söyleyen temsilci ayrıca 1100 işçinin de BMW tarafından kiralandığını belirtiyor. Bunun yanında 2 bin 200 işçinin de taşeron firmalar aracılığıyla fabrikada çalıştığını “tahmin” ettiğini söyleyen temsilci, “Muhtemelen bu işçilerin üçte biri de kiralıktır” diyor. Sonuçta fabrikada çalışanların sadece yüzde 45’inin kadrolu olduğu ortaya çıkıyor.
Fabrikada dört sınıflı bir ücret sistemi olduğunu söyleyen temsilci, “Aradaki fark nedir, bunu tam söylemem mümkün değil, bu konuda bilgimiz yok” demekle yetiniyor.
BMW’de YÜZDE 67 ÜCRET FARKI!
IG Metall’in Leipzig’de “ortaya çıkaramadığı” ücret farkını ARD televizyon kanalında yayınlanan “Plusminus” programında çalışan gazeteciler ortaya çıkardı. Bir süre öncesine kadar BMW Regensburg’da çalışan bir işçiyle yapılan söyleşide ortaya çıkan gerçekler ibret verici! Bir taşeron firma tarafından kiralanan ve BMW’de çalıştırılan işçiye verilen saat ücreti 7,79.
BMW kendisinin kiraladığı işçilere “eşit ücret prensibi” üzerinden yüzde 10 daha az ücret ödüyor. Yüzde 10 daha düşük ücret olmasına karşın BMW patronları için bu da fazla. BMW patronları bu nedenle üretim bazı bölümlerini taşeron firmalara devrediyor. Taşeron firmalarda ödenen ücretin metal sözleşmeleriyle bir ilgisi yok. Bu firmalar BMW’ye “hizmet” verdikleri için kendi işçilerine de ver.di’nin sözleşmesi üzerinden, yani yüzde 35 daha az ücret ödüyorlar. Bu kez de taşeron firmanın sahipleri yeterince kâr edemediklerini düşünerek bir başka firmadan işçi kiralıyorlar. Bu işçilere ödenen saat ücreti ise en fazla 7,79 Euro oluyor.
Plusminus redaktörleri kadrolu bir BMW işçisinin yıllık geliriyle taşeron firmada kiralık işçi olarak çalışan bir işçinin yıllık gelirini karşılaştırıyorlar: BMW işçisi izin, Noel parası ve ikramiye dahil yılda 48 bin 500 Euro brüt kazanırken; taşeron firmada kiralık işçi olarak aynı işi yapan emekçinin aldığı brüt ücret ise 16 bin 68 Euro tutuyor! Yani yüzde 67 daha az ücret alıyor!
Ne var ki BMW istisnai bir örnek değil. Volkswagen-Audi, Daimler, BASF ve daha birçok tekelde de bu tür uygulamalar gündemde. NGG tarafından yapılan bir açıklamadaysa gıda endüstrisinde çalışan işçilerin yüzde 57’sinin taşeron firmalar üzerinden çalıştığı bildirildi.
Dört sınıflı ücret sisteminin giderek yaygınlaşmasının önüne geçmek için bütün sendikalar zaman geçirmeden ortak hareket etmek zorundalar. Aksi takdirde “normal” diye tabir edilen işler, bugün bazı işkollarında olduğu gibi tüm işkollarında anormal olacak ve güvencesiz işler artık normalden sayılacak. (YH)
Kiralık işçilik-Taşeron işçilik
Son iki yıldır istihdam özellikle işçi kiralayan ve taşeron firmalar üzerinden gerçekleşiyor. 2004 yılının sonunda Almanya’da 326 bin kiralık işçi vardı. Bu rakam 2008 Ekim ayına kadar 823 bine çıkmıştı. Krizin patlak vermesiyle kiralık işçi olarak çalışan 200 binden fazla emekçi işten atılmıştı.
En son resmi verilere göre 2011 Haziran ayında Almanya genelinde 17 bin 400 işçi kiralayan firmada 910 bin işçi çalışmaktaydı. Bugün ise bu rakamın 1 milyon sınırına dayandığı tahmin edilmekte. IG Metall sendikası kiralık işçilerin sayısının 2014 sonuna kadar 2 milyonu aşmasını beklemekte.
2011 ortalarında yapılan bir araştırmada kiralık işçilerin Batı Almanya’da normal işçilerden ortalama yüzde 47 Doğu Almanya’da ise yüzde 39 daha az ücret aldıklarını ortaya koyuyor. Bazı tekellerde ücret farkındaki bu oran yüzde 70’e merdiven dayıyor!
Almanya’da yasal olarak eşit işe eşit ücret ödeme zorunluluğu olmasına karşın, yasaya yapılan bir küçük bir eklemeyle eşit işe eşit ücret prensibi rafa kaldırıldı. Buna göre eğer işçi kiralayan firma bir sendika ile sözleşme imzalamışsa, işçiye çalıştığı yerdeki işçilerle aynı ücreti ödenmek zorunda değil. Ayrıca 1 Ocak 2012’den bu yana kiralık işçiler için asgari ücret geçerli. Doğu Almanya’da saatte 7,01 Euro olan asgari ücret Batı Almanya’da ise 7,79 Euro.
Birçok büyük işletmede sendikaların baskısıyla imzalanan işyeri sözleşmeleri aracılığıyla kiralık işçilere eşit ücret ödenmesi şartı getiriliyor. Fakat özellikle tekeller eşit ücret ödememek için yeni yöntemler geliştiriyorlar. İşçi kiralamak yerine taşeron firmalarla “hizmet sözleşmesi” yapan tekeller, böylece temsilciliğin görüşüne başvurma zorunluluğunu da aşıyorlar.
