Otomobil tekelleri 2023’te rekor marjlar elde ederken yan sanayide çıkışlar ve iflaslar gündemde. Mercedes-Benz, BMW ve Stellantis’nin en kârlı otomobil üreticileri pozisyonundalar. ABD’li Tesla önemli ölçüde geride kaldı.
SERDAR DERVENTLİ
Otomobil tekelleri 2023 yılını dünya genelinde rekorlarla kapadılar. Yeni otomobillerin fiyatlarının yüksek olmasının yanı sıra satışların yüzde yedi oranındaki artması sayesinde dünyanın en büyük otomobil üreticileri geçen yıl bir kez daha rekor satış ve kâr elde ettiler.
Ernst & Young (E&Y) isimli denetim ve danışmanlık şirketinin her yıl hazırladığı rapora göre en büyük 16 otomobil devinin toplam ciroları yüzde 14 artışlar 2,05 trilyon euroya yükseldi. Tekellerin kârları ise yüzde 15 artarak 176 milyar euroya yükseldi. Kâr marjı ise yüzde 8,6 ile bir önceki yılın (yüzde 8,5) biraz üzerinde gerçekleşti.
Pandemi öncesindeki baş yılda tekellerin kâr marjları ortalama yüzde 5,5’ti. Bundan görüleceği gibi otomobil tekellerinin pandemi ve sonrasında gündeme giren yarı iletken (chip) ve yedek parça sorunlarını çoktan çözmüş durumdalar.
TEKELLER ARASINDA CİDDİ FARKLAR
Japon tekelleri için geçen yıl ciro ve kârlardaki önemli artışın bir nedeni de özel döviz kurlarıydı: zayıf yen Japon otomobil üreticilerinin kâlarını yüzde 65, cirolarını ise yüzde 22 oranında artırmalarına katkı oldu. Buradan bakıldığında diğer şirketler çok daha az dinamik bir gelişme gösterdi. Alman üreticiler birlikte yüzde yedi kâr artışı kaydederken, ABD’li şirketler kârlarında yüzde 29’luk bir düşüş bildirmek zorunda kaldı.
Ancak kâr marjı açısından bir Alman otomobil tekeli, en kârlı üretim yapan rakiplerini geride bırakmayı başardı. Mercedes-Benz yüzde 12,8’lik kâr marjıyla, Stellantis (yüzde 12,1) ve BMW’nin (yüzde 11,9) önünde en kârlı otomobil şirketleri sıralamasında başı çekiyor.
Tesla en keskin düşüşü kaydetti: elektrikli otomobil üreticisinin kâr marjı bir önceki yıla kıyasla yüzde 16,8’den yüzde 9,2’ye düşerek şirketi orta sıralara gerilemesine.
KAPASİTE FAZLASI SEKTÖRÜN EN BÜYÜK SORUNU
Raporu kamuoyuna sunan EY Batı Avrupa Bölgesi Yönetici Ortağı ve Mobilite Başkanı Constantin M. Gall, “Sektör geçen yıl da yüksek yeni araç fiyatlarından ve yenilenen teslimat kabiliyetinden faydalanmayı başardı. Ancak sektörün karşı karşıya olduğu sorunlar da giderek daha belirgin hale geldi” dedi. Gall’a göre birinci sorun ekonomi zayıflaması ve yeni otomobil satışlarının hala pandemi öncesi seviyelerin çok altında olması.
Tekellerin 2019 yılında 76 milyonun biraz altında otomobil sattıklarını hatırlatan Gall, “bu rakam geçen yıl 66 milyon civarındaydı” diyor. Gall’a göre bunun sonucu, “Kapasite fazlası şu anda üreticiler için olduğu kadar tedarikçiler için de gerçek bir sorun. Ve şu anda talepte gerçek bir artışa yol açabilecek bir ekonomik canlanma belirtisi yok.”
İki numaralı sorun ise elektro mobilitenin beklenildiği gibi yükselişe geçmemesi. “Elektrikli otomobillere olan talebin hızla artması umuduyla milyarlarca yatırım yapıldı ve şimdi siyasette, sektörde ve müşteriler arasında şüpheler artıyor” diye açıklamasını sürdüren Gall, elde edilen milyarlarca kârın neredeyse sadece yanmalı modellerden kaynaklandığına dikkat çekti. Gall’a göre Tesla ve BYD gibi sadece elektrikli araç üreticileri bir yana bırakıldığında, sektörün elektrikli otomobillerden gerçek anlamda para kazanması için uzun bir süre geçmesi gerekecek.
Üçüncü sorun ise Çin’deki satışların duraksaması. Volkswagen ve BMW dışında, analiz edilen tüm üreticiler Çin pazarında düşüş kaydetti. Ortalama olarak satışlar yüzde beş oranında azalırken, Alman tekelleri satışlarında birlikte yüzde 1,4’lük hafif bir artış kaydetti. Böylece Çin’in önem kaybı geçen yıl da devam etti: 2020 yılında Alman otomobil şirketlerinin tüm yeni otomobillerinin yüzde 39’u Çin’deki müşterilere teslim edilirken, geçen yıl bu rakam yüzde 34’e düştü.
“Çin pazarında ağaçlar artık gökyüzüne doğru büyümüyor” diyerek yabancı otomobil tekellerinin kendi aralarında paylaştıkları pazarı kaybetmeye başladıklarına dikkat çeken Gall, “Buna ek olarak, Çinli elektrikli otomobil üreticileri diğer pazarlardaki yerleşik üreticilere giderek daha fazla saldırıyor. Bu zorluk da önümüzdeki yıllarda daha da artacak” dedi. Kısacası Çinli üreticiler şimdiye kadarki tabloyu tersine çevirmeye çalışıyorlar.
OTOMOBİL TEKELLERİNDE YENİDEN YAPILANMA…
Giderek daha fazla sayıda üreticinin fiyat indirim kampanyaları, uygun finansman teklifleri ve özel modellerle müşterileri yeniden otomobil bayilerine çekmeye çalıştığını belirten Gall, “Elektrikli araç bölümünde bile rekabet giderek güçlü bir şekilde fiyat üzerinden yürütülüyor. Bu nedenle mevcut rekor marjları korumak mümkün olmayacaktır” dedi.
Gall göre bu nedenle, maliyet düşürme programları giderek daha önemli hale gelecek. “Birçok otomobil şirketi hala aşırı iç bürokrasiden ve aşırı karmaşık süreçlerden muzdarip” diye konuşan Gall, “bu da geleneksel şirketlerin büyük miktarlarda kaynak tüketmelerine ve özellikle yeni elektrikli otomobil üreticileri karşısında rekabet güçlerinin zayıflamasına neden oluyor. Hâlâ yapılması gereken çok şey var” dedi. Gall, bazı otomobil tekellerinde bir süredir devam eden yeniden yapılanma projelerine yenilerinin eklenmesinin kaçınılmaz olduğunu da sözlerine ekledi. (YH)
Otomotiv yan sanayi: iflaslar ve işten çıkarmalar
Otomotiv ve yan sanayinde istihdam 2018’de 834 bin iken 2023’te 55 bin azalarak 779 bine düştü. Buna otomobil bayileri ve tamirhanelerde iş akdi feshedilen 20 bin kişinin yanı sıra kapı dışarı edilen ve bilançolarda personel maliyeti olarak değil “malzeme maliyeti” (kiralık ve geçici işçiler bilançolara böyle yansıtlıyor!) olarak görülen on binlerce geçici işçi de ekleniyor.
DAHA AZ ÜRETİM – AMA KÂR REKORU
Alman otomobil endüstrisinin üç büyük tekeli VW, Daimler ve BMW, daha az araç üretiyor olabilir, ancak rekor satışlar ve rekor kârlar elde ediyorlar. “SD Automotive” gibi tedarikçilerdeki ciro kayıpları bir yandan otomobil tekellerinin düşen üretim rakamlarından, diğer yandan da i”ç kaynak kullanımı stratejilerinden” kaynaklanıyor. Otomobil tekelleri bir takım parçaları satın almak yerine, işten çıkarmaları ve buna bağlı “kötü haberleri” önlemek için kendi fabrikalarında üretmeye başladılar.
Otomobil devlerinin seri siparişleri iptal etmeleri, talepleri düşürmeleri ve yeni projeleri ertelemeleri nedeniyle büyük ciro kayıpları yaşayan ve kredi notu düşen Georgsmarienhütte/Osnabrück’te üretim yapan SD-Automotive iflas başvurusunda bulunmak zorunda kaldı ve şimdi 175 işçinin geleceği belirsiz.
SD Automotive’deki işçilerin gelecek korkuları yeni başlamadı. Aynı nedenlerden dolayı 2019 yılında ilk kez iflas başvurusu yapmak zorunda kalan SD Automotive’nin durumu kesinlikle münferit bir vaka (kutuya bkz.) değil.
Otomotiv işkolunda işten atmalar
Şirket Üretim yeri İşçi
Benetler Bottrop 600
Bosch Bietigheim, Reutlingen, Salzgitter ve Arnstadt 3.200
Brose Wuppertal, Würzburg ve Coburg 2.000*
Continental Aachen, Salzgitter, Gifhorn, Nürnberg ve Mühlhausen 13.000
Eberspächer Esslingen 300
Faurecia Stadthagen 236
Freudenberg Weinheim 410
Ford Saarlouis, Köln ve Aachen 6.800**
GKN Zwickau 800
Hella Lippstadt 900
Kamax Homberg 50
Lear Kronach ve Besigheim 1.200
Leoni Fren Kesin rakam yok
Mahle Gaildorf, Freiberg ve Mattighofen 500
Magna Dorfprozelten 250
Marelli Brotterode 800
Michelin Homburg, Trier ve Karlsruhe 1.500
Goodyear Fulda ve Fürstenwalde 1.800
Rehau Schwarzenbach, Feuchtwangen, Viechtach 430
Schaeffler Herzogenaurach, Bühl ve Homburg 1.300
SD Automotive Georgsmarienhütte / Osnabrück 175
Valeo Friedrichsdorf ve Ebern 680
Webasto Hengersberg 100
ZF Damme, Gelsenkirchen ve Eitorf’ta 12.000
* Emekliye ayrılacak 865 işçinin yerine işçi alınmayacak, 1.135 işçi ise çıkarılacak. Wuppertal’daki fabrika bu yılın sonunda tamamen kapatılacak.
** Saarlouis’deki fabrika kapatılacak, Köln ve Aachen’dan AR-GE bölümlerinden 2 bin 300 kişi işten çıkarılacak.
Kaynak: Kamuoyuna yansıyan bilgiler, sendikaların açıklamaları. Gazetemiz tarafından hazırlanan bu liste otomotiv işkolundaki bütün işten çıkarma planlarını yansıtmıyor, liste muhtemelen daha uzundur. Yukarındaki listedeki bazı işletmelerden işten çıkarmalar başladığı gibi 2028’in sonuna kadar devam edecek, bazıları ise bu yılın sonunda kapatılacaklar.
