Amazon’da her gün binlerce Euro değerinde yeni ürün çöpe atılıyor. Üzerlerinde ‚destroy‘ yazılı bu çöp kutularının içindekiler tekele daha ucuza mal olduğu için yok ediliyor. Ancak olay sadece Amazon’la sınırlı da değil.
SEMRA ÇELİK
Alman televizyon kanalı ZDF’te yayımlanan Frontal 21 programında Amazon’un iade edilen malları yeniden paketleyip müşteriye sunma ya da ucuz mal satan şirketlere devretme ya da çöpe atıp ihtiyaç sahiplerinin almasına olanak sunma yerine yok ettiği iddia edildi. Amazon dağıtım merkezlerinden birinin eski yöneticisi, şeflerinden aldığı direktifle, her gün binlerce Euroluk malı tahrip ettirdiğini bildirdi.
İnternette alışveriş oldukça kolay, hiç ayağa bile kalkmadan birkaç tıkla siparişinizi veriyorsunuz, para da direk banka hesabınızdan çekiliyor. Beğenmezseniz paketi ücretsiz geri gönderebiliyorsunuz, hatta evinizde alınıyor. Bu rahatlık çoğu zaman gereksiz malların sipariş edilmesine, aslında ihtiyaç duyulmadığının anlaşılması üzerine de geri gönderilmesine neden oluyor. Peki geri gönderilen mallar ne yapılıyor? Bazen kullanılmış eşya olarak daha ucuza satılıyor ama çoğunlukla doğrudan çöpe atılıp yok ediliyor. Bu hiç de istisnai bir durum değil. Değişik fotoğraflar ve Amazon çalışanlarının ifadeleri dağıtım merkezlerinde buzdolabı, çamaşır ve bulaşık makineleri, cep telefonları, tabletler, yatak ve mobilyaların yok edildiğini belgeliyor.
Amazon kabul ediyor
Amazon da malları yok ettiğini reddetmiyor. Online alışveriş devi daha az malın yok edilmesi için çalışma sürecinin iyileştirilmesi çalışmaları içinde olunduğunu kabul ediyor. Yapılan açıklamada geri dönen malın yeniden satışa sunulacak hale gelmesinin pahalıya mal olması nedeniyle kullanılmış eşya satan firmalara yönlendirilmeye çalışıldığı, bu olmazsa bağış yolları arandığı ancak depoların dolu olması nedeniyle yok etmenin daha ucuza geldiği belirtildi.
Frontal 21 de, çocuklar için spor ayakkabı, kulaklık vb. eşyaların depolarda en fazla bir gün tutulduğunu ve yok edilmeye gönderildiğini ortaya koyan belgeleri yayımladı.
Almanya’da internet üzerinden alışveriş yapanlar her yıl yüz milyonlarca paketi Amazon, Otto, Zalando gibi online alışveriş devlerine geri gönderiyorlar.
Tam sayıyı bilmek imkansız. Amazon ve Otto gibi firmalar sadece geri dönenleri değil gönderdikleri paket sayısını bile gizli tutuyorlar. Ancak online alışveriş sektörü birliğinin verilerine göre firmalar 2017 yılında 58 milyar Euroluk mal gönderdiler. İnternet alışverişi birkaç yıl içinde astronomik boyutta arttı. 2015 yılında sadece 2,8 milyar paket gönderilmişti.
Geri gönderilen malların çoğu sağlam
Ne kadar paketin geri gönderildiği ve ne kadarının yok edildiği Bamberg Üniversitesi’ndeki ‚geri dönen eşyalar‘ araştırma grubu tarafından tespit edilmeye çalışılıyor. 2013 yılında 250 milyon paketin geri gönderildiği belirlenmiş ancak şu anki güncel durumla ilgili bir sayı verilemiyor. Siparişler astronomik ölçüde arttığına göre, geri dönüşlerin de aşırı şekilde arttığından yola çıkılıyor. Online alışveriş devleri arasında en şeffaf olanı Zalando. 2000 markanın ürettiği 300 bin çeşit malın satışını yapan Zalando, 2017’de 15 Avrupa ülkesine 90 milyon paket göndermiş. Geri gönderilen malların başında giysi ve ayakkabılar bulunuyor. Zalando sözcüsü, geri dönme oranının ortalama yüzde 50 civarında, moda branşında ise bu oranın çok üstünde olduğunu söylüyor.
Malların çoğu sağlam durumda geri geliyor ve tekrar satışa sunuluyor. Hafif sorunlu olanlar ucuz mal satan firmalara devrediliyor, bazıları da yardım kuruluşlarına bağışlanıyor. Zalando, geri dönen malların sağlığa zarar verecek olması, zehir yayabilme ihtimali gibi istisnai durumda yok edildiğini belirtiyor. Tekel yönetiminin açıklamasına göre yok edilen eşya oranı binde 5 oranında. Zalando, geri gönderebilme süresini 100 günle sınırlamış, bazı malların ise geri gönderilmek yerine müşteri tarafından ücretsiz muhafaza edilmesi tercih ediliyor.
Amazon ve Otto sır gibi saklıyor
Amazon ve Otto ise sayı açıklamamakta ısrar ediyorlar. Otto, yok edilen mal oranının çok düşük olduğunu, çoğunluğun aynı fiyata ya da fiyatı düşürülerek satışa sunulduğunu belirtiyor. Çok az eşya ise kullanılmaz halde olduğundan (leke, parçaların eksik olması, çatlama ve kırılma gibi) yok edilmek zorunda kalınıyor.
Amazon geri gönderilen malların bir kısmının yok edildiğini kabul etmekle birlikte, bu oranı azaltmak için değişik programların devreye sokulduğunu belirtiyor. Örneğin 1 Euro dükkanları, tanzim satışları vb. olanaklardan yararlanılıyor. Kullanılmış olduğu belli olan mallar ise kamu yararına çalışan derneklere bağış olarak veriliyor.
Amazon kendi depolarında yok etme işlemini sürdürürken, çok miktarda malı da çöplerin berteraf edilmesi için kurulmuş özel firmalara devrediyor. Ancak bu firmalar sanki malı değerlendiren firmalarmış gibi göründüğünden hangisinin ve ne kadar malı yok ettiği bilinmiyor.
Genel olarak ne kadar malın yok edildiği bilinmiyor. Zalando’nun açıkladığı gibi binde 5 oranında mı kalıyor yoksa gerçekten paketleme, depolama ve yeniden satış daha pahalıya mal olacağı için malların çoğu mu yok ediliyor henüz karanlıkta.
Yok etme sadece online alışverişte değil
Online satış devleri bu konuda yalnız değil, H&M, Zara ve ucuz giysi satan zincirler de pahalıya mal olduğu için geri gelen ürünlerin tamiri, ütüsü ve paketlenmesini değil yok edilmesini tercih ediyorlar. Her yıl Avrupa’da yüz milyonlarca mal dar gelirlilere ucuza ya da ücretsiz sunulmak yerine yok ediliyor.
Yok edilen gıda maddeleri de aklın almayacağı boyutta. Çevre koruma örgütü WWF, her yıl Almanya’da 18 milyon ton gıda maddesinin çöpe atıldığını bildiriyor. Hiç de öyle hane alışverişinde değil bu israf. Supermarketler, lokantalar, oteller artan yiyecekleri yardıma muhtaç olanların çöp kutularından bile almalarını yasaklayarak çürümeye terk ediyor.
