Avusturya’nın ÖVP/FPÖ’den oluşan gerici koalisyon hükümeti işçi ve emekçilerin haklarını gasp etme, sermayenin sömürü olanaklarını artırma konusunda ciddi bir saldırı gerçekleştirdi. Sunulan yasa taslağını yaz tatili öncesi kararlaştırmayı hedefleyen hükümet, günlük çalışma sürelerini 12 saate, haftalık çalışma sürelerini ise 60 saate kadar uzatmayı planlıyor. AB yasalarına uyumlu olan yasanın yürürlüğe girmesi diğer AB ülkelerini de olumsuz etkileyecek. Avusturya Sendikalar Birliği ÖGB, yasa tasarısına karşı çok ciddi mücadele edeceklerini açıkladı.
METİN TUNA
Ücret ve çalışma süresi konuları sermaye ve işçi sınıfının uzlaşmaz çelişkisinin temelini oluşturur. Sermaye bir yanda ücretleri mümkün olduğunca düşük diğer yanda ise günlük (haftalık) çalışma sürelerini mümkün olduğunca uzun tutmaya çalışırken işçi sınıfı ise tam tersi için bir mücadele eder: Ücretler mümkün olduğunca yükselmeli, günlük (haftalık) çalışma süreleri ise mümkün olduğunca kısa olmalı.
ÇARK GERİ DÖNDÜRÜLÜYOR
1917 Ekim devrimi ile birlikte Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği, SSCB’de 8 saatlik işgünü yürürlüğe girdi. Almanya’da ise Kasım 1918 devrimi gerekli oldu 8 saatlik işgünü için. Tüm gelişmiş kapitalist ülkelerde egemenler, devrimci işçi hareketleri karşısında geri adım atarak 8 saatlik işgününü yürürlüğe koydular.
Fakat egemenler bu sayfa hiçbir zaman kapanmadı. Nasıl ki son ana kadar günlük ve haftalık çalışma sürelerinin kısaltılmasına karşı direndilerse ardından çarkı geri çevirmek için her türlü yol ve yöntem denendi, deneniyor.
Esnek çalışma süreleri, üretim ihtiyacına göre gündeme gelen fazla mesailer veya çalışılmayan sürelerin biriktirildiği zaman havuzları (“Zeitkonten”) vb yöntemlerle çalışma sürelerini belirleyen yasalar sürekli delinmeye çalışılıyor.
Avusturya hükümete gelen gerici ÖVP/FPÖ koalisyonu, sermayenin talepleri doğrultusunda işçi ve emekçi haklarının gasp etmek için kolları sıvadı.
14 YIL TARTIŞILDI
Sermaye örgütlerinin 14 yıla yakın bir süredir sürekli sendikaların gündemine soktuğu ve “rekabet gücünün artması – işyerlerinin korunması”, “kalifiye elaman eksikliğinin giderilmesi” gibi son yılların moda ‘gerekçelerine’ sığınarak günlük/haftalık çalışma sürelerinin daha da esnekleştirilmesine çalıştılar.
Sermayenin amacı AB yönetmelikleri aracılığıyla mümkün olan çalışma sürelerinin günlük 12 saate/haftalık 60 saate kadar uzatılmasının Avusturya’da da uygulanmasıydı.
Fakat bugüne kadar sendikalar dik durarak -ki bunda asıl belirleyici olan tabandan gelen tepkilerdi- geri adım atmadılar ve her türlü yasal girişimi boşa çıkarmayı başardılar.
100 YIL ÖNCESİNE DÖNÜŞ
Avusturya’da 12 saatlik iş günü tam 100 yıl önce yürürlükten kaldırıldı (kutuya bkz.). İşçi ve emekçiler için 8 saatlik işgününe geçişin 100. Yıldönümü kutlamak gündemde olması gerekirken sermaye ve onun gerici ÖVP/FPÖ hükümeti 100 yıl öncesine dönmek için adım attılar.
Hükümet bu adımı atarken “hele bir tartışalım” veya “bu konuda işçi örgütleri ne diyor” gibi öncesinde uzlaşmayı içeren bir tutum içine de girmedi. Aksine mecliste normal olan üç aşamalı tartışma/değerlendirme sürecini bir yana iterek, Avusturya yasalarının milletvekillerine sunduğu “inisiyatif yasa önerisi” aracılığıyla neredeyse hiçbir tartışma yapmadan, yetkili komisyonda bir kez tartışıp ardından meclise oylamaya sunarak yasayı yaz öncesi kararlaştırmayı hedefliyor.
ÜRETİMİN İHTİYACINA GÖRE ÇALIŞMA
Çalışma sürelerini belirleyen yasalarda yer alan istisna uygulamalar da (kutuya bkz.) günlük ve haftalık çalışma sürelerini 12/60 saate uzatmak mümkün. Fakat sermaye bugün buna tek başına karar veremiyor, gelecekte, yasalara dayanarak buna tek başına karar verebilecek ve bir gerekçede sunmayacak.
“Çalışma sürelerinin sınırsızlaştırılması” denilen durum bugün Avusturya’da uygulanmak isteniyor. Üretimin ihtiyacına göre çalışma süreleri uzatılacak, gerek duyulmadığında çalışma süreleri “denkleştirme” adına ücret karşılığı olmadan kısaltılacak!
Ayrıca yeni yasaya göre 8 saatlik işgünü normal işgünü olarak kalmasına karşın 11. ve 12. saatler fazla mesaiden sayılacak. Şimdiye kadarki sözleşmelerde 9. ve 10. saatler fazla mesaiden sayılırken ve bazı işkollarında %100 fazla mesai ücreti ödenirken yeni yasa tasarısına göre ilk 10 saat normal çalışma süresinden sayılacak ve fazla mesai ücreti ise sadece %50 zamlı olacak!
Görüldüğü gibi işçilerin sağlığını ve ücretini korumayı içeren yasalar tersine çevrilmek, sermayenin aşırı kar hırsını doyurmak için yeniden düzenlenmek isteniyor.
ÖGB: MÜCADELE EDECEĞİZ!
Avusturya Sendikalar Birliği ÖGB, yasa tasarısına karşı çok ciddi mücadele edeceklerini açıkladı. 12-14 Haziran günleri arasında düzenlenen ÖGB 19. Genel Kongresi’nde hükümetin çalışma sürelerini 12/60 saate çıkarma planlarını hayata geçirme durumunda ne yapılacağı konuşulurken ÖVP/FPÖ koalisyonu adeta “hodri meydan” diyerek önergeyi ilan etti. Yasanın 4 Temmuz günü karar altına alınacağı ve 1 Ocak 2019’da yürürlüğe gireceği de ilan edildi.
ÖGB’nin yeni başkanı Wolfgang Katzian, genel kongre ardından düzenlediği basın toplantısında yeni yönetim kurulunun acilen toplandığını ve önümüzdeki haftalarda yasa tasarısıyla ilgili çok geniş bir kampanya başlatacaklarını açıkladı. İşyeri Temsilcilerini planlanan değişikliklerle ilgili bilgilendireceklerini ve bunların da hükümet planlarının kendi fabrikalarında ne anlama geldiğini işçilere aktaracağını söyledi.
Katzian’ın, “Elimizdeki her türlü olanağı değerlendirerek mücadele edeceğiz” demesi üzerine bir gazeteci, “bu olanaklar arasında grevde var mı” diye sordu. Katzian’ın, “Hükümet bize sürpriz yaptı, bizde ona sürprizler yapacağız” diye yanıt vermesi en azından şimdilik ÖGB’nin gündeminde grev olmadığını gösterdi.
Resimaltı: Avusturyalı kapitalistlere göre bu yasa değişikliği herkes için iyi olacak! Avusturya Sanayiciler Birliği (IV = Industriellenvereinigung) Genel Sekreteri Christoph Neumayer, Profil dergisiyle yaptığı bir söyleşide sendikaları yalancılıkla suçladığı gibi “14 yıl boyunca uzlaşmaz bir tutum alarak sosyal partnerciliği zayıflattığını” söyledi. Bundan tam bir yıl önce Neumayer, verdiği bir demeçte, “Klasik ikinci Cumhuriyetin (savaş sonrası kurulan Avusturya’yı kastediyor) sonunu yaşıyoruz. Sosyal partnerciliğin de sonu geldi. 1980’li yılların sonuna kadar sosyal partnercilik çok iyi iş çıkardı, işe yaradı. Ama artık her şey değişti; ya sosyal partnercilikte değişecek ya da oda yok olacak. Zor ve çetrefil dönemlere giriyoruz, klasik yöntemlerle ilerleyemeyiz” diyerek daha saldırgan bir çizgi izleyeceklerini ortaya koymuştu. (bkz.: https://www.eup.at/christoph-neumayer-wir-erleben-das-ende-der-klassischen-zweiten-republik/)
Avusturya’da çalışma süreleri
8 saatlik iş günü ilk kez 1889 yılında Avusturya’nın en eski maden ocağı olan “Bergbau Seegraben”da işçilerin mücadelesi sonucu uygulamaya konuldu. Almanya’da yaşanan Kasım 1918 devriminden sonra 8 saatlik iş gününün tüm branşlar için yasal olarak yürürlüğe girmesiyle birlikte Avusturya’da bu gelişmeden etkilendi ve 1918 yılında 8 saatlik çalışma günü yasalaştı. 1 Şubat 1959 yılında ise haftalık çalışma süreleri 48 saatten 45 saate düşürüldü. 1969-1975 arası ise haftalık çalışma süreleri kademeli olarak 40 saate düşürüldü. 1984 yılında Almanya’da haftalık çalışma sürelerinin 35 saate düşürülmesi için yapılan grevlerden Avusturya yine etkilendi. Almanya ile neredeyse paralel olarak haftalık çalışma süreleri toplu sözleşmeler aracılığıyla değişik iş kollarında 38 saate düşürüldü.
YASAL UYGULAMA VE İSTİSNALAR
Avusturya’da “normal çalışma süresi” denildiğinde yasal olarak günlük 8 saat, haftalık 40 saat anlaşılır. Fakat bu “normal” çalışma süresinin dağılımı konusunda birçok istisna uygulama yasal olarak mümkündür. Örneğin haftanın 4 günü 9 saat çalışıp beşinci gün kısa çalışmak (“kısa Cuma” = “kurzer Freitag”) mümkün.
Bir başka istisna ise Almanya’da “köprü gün” (“Brückentag”) olarak bilinen hafta içindeki tatil günleriyle ilgili olanıdır. Avusturya’da genel olarak “Fenstertag” (Yukarı Avusturya’da genelde “Zwickeltag” deniliyor) olarak anılan bu günleri daha iyi değerlendirmek için günlük çalışma süreleri 13 haftalık bir süre zarfıyla sınırlı olmak şartıyla 10 saate kadar çıkarılabiliyor. Avusturya’daki “Fenstertag” (veya “Zwickeltag”) günleri birçok işkolunda önceden kolektif olarak belirleniyor ve tatil günü öncesi veya sonrası kullanılıyor.
Tatil arası günlerden bağımsız olarak işletmenin durumu gerektirdiğinde çalışma süreleri günlük 10, haftalık 50 saate kadar çıkarılabiliyor. İşyeri Temsilciliğinin (BR) onayı sonrası devletin iş müfettişlerinin de onayını gerektiren bu uygulama da 17 hafta ile sınırlı tutuluyor ve 17 haftanın ortalaması haftalık 48 saat olması gerekiyor.
Çok özel durumlarda, işletmenin yeni işçi almasının ekonomik açıdan mümkün olmadığı, ancak siparişlerin yetişebilmesi için değişik denetlemelerden sonra günlük 12 saat/haftalık 60 saat çalışmak mümkün. Bu istisna uygulamanın onaylanması bir hayli zor olmasına karşın onaylandığında 24 hafta yürürlükte kalabiliyor.
