TONGUÇ KARAHAN
Birçok işletme gibi Almanya’nın en büyük araba jantı üreticisi Borbet Grup’un Solingen fabrikası da 15 Aralık’tan itibaren üç haftalık noel tatiline girdi. Ama ne var ki Borbet Solingen işçilerini umutlu ve huzurlu bir noel molası beklemiyor, tersine işyerini büyük bir endişe ve gelecek kaygısı sarmış durumda. ‚İflas sopası‘ ile işçileri tehdit eden Borbet yönetimi, mahkemeye başvurarak karar aldırdığı üç aylık “Schutzschirm verfahren” döneminde hangi adımları atacağını henüz açıklamazken, gözler bu planının bildirileceği ocak ayı başına çevrildi.
Almanya’nın en büyük jant üreticisi Borbet’in Solingen’deki işletmesinde aralık başından beri endişeli bir bekleyiş hakim. Son üç-dört yıldır vardiya sistemi, işçi ücretleri, toplu sözleşme ve işyeri temsilciliği konusunda hayli çalkantılı bir süreç yaşayan, mahkemelere yansıyan onlarca davaya sahne olan işletmede geçtiğimiz 1 Aralık gününden itibaren çok daha zorlu bir süreç başladı. Borbet yönetimi mahkemeye başvurarak Borbet Solingen GmbH için üç ay sürecek bir “Schutzschirm verfahren” (Koruma şemşiyesi) kararı aldırdı. Yani Borbet Solingen’de önümüzdeki mart ayına kadar adeta ‚olağanüstü hal‘ ilan edildi! Alınan karar yaklaşık 650 işçinin geleceğini yakından ilgilendiriyor.
İŞÇİLER ENDİŞELİ
Borbet yönetiminin mahkemeye başvurarak başlattığı bu olağanüstü halin fabrikada nasıl bir hava yarattığı ve nasıl karşılandığı konusunda görüştüğümüz işçiler, öncelikle şaşkınlık, kafa karışıklığı ve derin bir endişe yaşandığına dikkat çekiyorlar. “Koruma şemsiyesi”nin arkasına sığınan işverenin işçi haklarını hiçe sayacak tek taraflı bir yönetim uygulayacağını düşünen işçiler arasında öne çıkansa, işten atılma korkusu, ücretlerin düşeceği kaygısı.
Borbet yönetiminin işçi hakları konusundaki geçmiş tavırlarını bilen işçilerin bu endişeleri yersiz değil kuşkusuz. Nitekim işveren, “koruma şemsiyesi” döneminde devreye girecek uygulamaların neler olacağı konusunu halen bir sır gibi saklıyor. İşletme yönetimi ve onlarla uzlaşma içinde olan bazı işyeri temsilcileri, işçiler arasında panik, korku ve çaresizlik yaratmak için, “artık hiçbir şey eskisi gibi olmayacak, batmamak için her şeye razı olacaksınız, başka çareniz yok” gibi mesajlar eşliğinde işçileri çaresizleştirmeye ve yıldırmaya gayret ediyorlar.
SENDİKA NE DİYOR?
İşletmede örgütlü IG Metall sendikası ise bu duruma sert ve açık bir tutum göstererek, ‚koruma şemsiyesi’nin işçi haklarını ayaklar altına almak için kullanılamayacağına ve işverenin keyfince tek taraflı kararlar alamayacağına dikkat çekiyor. Ve işverenden bir an önce, bu üç aylık sürede hangi adımları atacağına ilişkin planını açıklamasını talep ediyor.
‚SCHUTZSCHIRM‘ KARARININ ZAMANLAMASI DÜŞÜNDÜRÜCÜ!
IG Metall Remscheid-Solingen tarafından yapılan 8 Aralık tarihli ‚IG Metall işten atmalar yerine uygun bir gelecek planı talep ediyor” başlıklı açıklamada: “İşyeri temsilciliği ve işveren şu anda personel kesintisi tehdidi hakkında görüşmelerde bulunuyordu. Yönetim değişikliği ile devam eden görüşmeler ve müzakereler kesildi.” deniliyor.
2020 yılında işveren ‚kurtarma planı‘ adı altında işçi atılmasını ve beşli vardiya sistemine geçilerek işçi ücretlerinde yaklaşık aylık bin euro tutarında indirim yapılmasını içeren bir hazırlık içine girmişti. İşçilerin büyük bölümü ve mücadeleci işçi temsilcileri ile sendikanın tepki gösterip karşı çıktığı bu plan, işverenle beraber hareket eden BR üyelerinin bir bölümünün desteğine rağmen hayata geçirilemedi ve işletme yönetimine eylül-ekim aylarında yeni menajerler getirilerek ‚iflas operasyonu‘ başlatıldı.
Sendikanın açıklamasında devamla, “Yönetim ve mütevelli heyeti şimdi ciddi bir personel kesintisi içeren bir yeniden yapılanma planı olduğunu bildirdi. Hem BR hem de yönetim, bu yeniden yapılandırma konseptinin tam içeriği konusunda sessizler. Üretimin normal bir şekilde devam ettiğini, ücret ve maaşların güvence altına alındığını açıkladılar.”
Borbet yönetimi ve işyeri temsilciliği ile temas halinde olduğunu açıklayan IG Metall, yeniden yapılanmanın ancak işçilerle beraber ve işçilerin haklarını da gözeterek yürütülürse kabul edileceğine dikkat çekerek, bunun için hukuksal süreç de dahil kapsamlı bir hazırlık yaptıklarını da bildirdi.
İŞVEREN NE YAPMAK İSTİYOR?
‚Koruma şemsiyesi‘ dönemi boyunca işçilerin aralık, ocak ve şubat ayı maaşlarının Arbeitsamt tarafından ödeneceğini duyuran işveren, işçilere gönderdiği mektuplarda, işletmenin özel bir dönemden geçtiğine dikkat çekiyor ve yönetimin vereceği kararlara destek sunulmasını istiyor. Hangi adımların atılacağı ise ocak ayı başında açılacak ama işverenin zaten iki yıldır hayata geçirmeye çalıştığı bir planı bulunuyor. Daha önce gerek tepkiler gerekse hukuksal engeller yüzünden hayata geçemeyen bu isteklerin, iflası önleme amacıyla uygulamaya sokulan ‚Schutzschirm‘ sürecinde uygulamaya geçmesi denenecek. Bu süreçte işverenin elindeki en büyük koz ise ‚iflas sopası‘: “Eğer isteklerimiz kabul edilmezse işyeri iflas eder” denilerek, ‚vardiya sistemi‘, ‚bin euroyu bulan ücret indirimi‘ ve ‚çalışan sayısının azaltılması‘ gibi daha önce dayatılan hamleler kabul ettirilmek istenecek.
Borbet yönetimi, son yıllarda kendine ayak bağı olarak gördüğü ve planlarına engel olan işyeri temsilciliğini son seçimlerde yanına almayı başarsa da, bir sonraki seçimde karşısına mücadeleci bir temsilcilik çıkabileceğinden endişe ettiği için mart 2022’de yapılacak BR seçimlerini iptal ettirmeyi de gündeme getirdi. Ancak sendikanın ve mücadeleci işçilerin kararlı tutumuyla bu isteği hayat bulmadı ve BR seçimlerinin mart ayında yapılması için hazırlıklar başlatıldı.
BORBET SOLİNGEN NASIL BU HALE GELDİ?
Bir aile şirketi olan Borbet Grup, Almanya, Avusturya ve Güney Afrika’da aralarında BMW, Porsche, Mercedes gibi otomobil devlerinin de olduğu şirketlere jant üretiyor. 2015’ten itibaren yıldızı parlayan şirket uluslararası pazarda da önemli mesafe kaydetti. Borbet Stiftung’a bağlı olan ve şirketler olarak faaliyet gösteren grupta Borbet Solingen GmbH en kaliteli jantları üreten ve en karlı fabrikaların başında geliyordu. Diğer hiç bir fabrikasında sendika ile masaya oturmayan Borbet yönetiminin, IG Metall ile işyeri sözleşmesi yaptığı tek fabrika da yine Borbet Solingen’di. En kaliteli jantların üretildiği fabrikada üretim standartları, işçilerin verimliliği ve sendikal mücadele haliyle buradaki işçi ücretlerine de yansıyor ve Borbet Solingen’de işçi ücretleri grubun diğer fabrikalarından bu yönüyle de farklılaşıyor.
2017-18-19 yıllarında milyonlarca euro kar bilançosu açıklayan Borbet Solingen’de iflasın eşiğine nasıl gelindiği tam bir muamma. 2020’de otomobil üretiminde ‚çip krizine‘ bağlı yaşanan daralma nedeniyle Borbet grup’un da üretimi frenlenirken, asıl tartışma oldukça karlı bir işletme olan Borbet Solingen’de işçi ücretlerinin diğer fabrikalardaki standarta çekilmek istenmesi. Böylece Borbet Solingen’den daha da fazla kar elde etmek isteyen yönetim, Solingen’deki işçilerin aldığı ücretin çok aşırı olduğunu ileri sürüyor ve ‚hak edilmemiş bu ayrıcalığı‘ ortadan kaldırmak istiyor.
Bu amaçla 2021 yılı başında işveren, “Borbet 2025” adıyla sendika ve BR’ye bir yeniden yapılanma planı sundu. Buna göre: Halen 4,5 olan vardiya sistemi 5 vardiyaya çıkarılacak, ücretler ayda yaklaşık bin euro düşürülecek; önemli sayıda işçi çıkarılacaktı. Eski menajer Ralf von Hörsten tarafından yürütülen bu planın haziran 2021’de sonuçlanması öngörülüyordu. Planla işveren Solingen fabrikasından yıllık 13 ila 15 milyon euro daha fazla kazanç sağlamayı hedefliyordu.
Sunulan plana sendika karşı çıksa da, belli yönleriyle müzakere edilebilir bularak geçtiğimiz sonbahara kadar çeşitli görüşmelerde bulundu. BR ise plan karşısında ikiye bölündü. Çoğunluğu (6) elinde bulunduran işveren yanlısı grup işverenin isteklerini kabul etti. BR içindeki muhalif üyeler (5) ise, planın kazanılmış hakları gaspetmek demek olduğunu, hiçbir işten atmanın kabul edilemeyeceğini açıkladılar.
Sunulan planın gerek oluşan tepkiler gerekse de hukuksal engeller yüzünden hayat bulmayacağını gören Borbet yönetimi, eylül ayında, Soligen işletmesine özel bir menejer ekibi atadı. İflaslar konusunda uzmanlığıyla tanınan Winfried End işletme müdürü oldu ve mahkemeye başvurularak aralık 2021-şubat 2022 arası üç aylık bir dönem için “Schutzschirm verfahren” kararı aldırıldı.
‚KORUMA ŞEMSİYESİ NE ANLAMA GELİYOR?
Mahkeme kararıyla üç aylık bir dönemi kapsayacak olan “Schutzschirm verfahren” bir iflas başvurusu ve bir iflas yönetimi değil; işletmenin iflas etmesini önlemek üzere mahkemece onanmış bir yönetim ekibince özel tedbirlerin uygulanacağı bir süreci ifade ediyor. Bu üç ayın sonunda, işletmenin borç-alacak ve üretim performansı açısından geldiği durum değerlendirilecek ve işletme ya iflas sürecine girecek ya da olağan işleyişine devam edecek.
‚İflastan korunmak‘ için fabrikayı yeniden organize etmeyi içeren bu süreçte üretim ve ticari faaliyetler devam edecek; ve 3 aylık sürede işletme yönetiminin alacağı kararlar mahkemece atanmış bir heyetin gözetiminde alınacak.
