YÜCEL ÖZDEMİR / Köln
Pandeminin damgasını vurduğu 2020 yılında dünya genelinde silahlanmaya ayrılan bütçe 2 trilyon dolara (1 trilyon 644 milyar avro) dayandı. Stockholm Barış Araştırmaları Merkezi (Sipri) tarafından bugün yayınlanan raporda silahlanmaya en fazla bütçe ayıran ülkelerin başında ABD, Çin, Hindistan, Rusya, İngiltere, Suudi Arabistan, Almanya ve Fransa geliyor.
Sadece bu 9 ülkenin ayırdığı toplam bütçe 1,386 trilyon dolara denk geliyor. Bu da dünya genelindeki toplam silahlanma harcamalarının yaklaşık yüzde 70’inin bu ülkeler tarafından yapıldığı anlamına geliyor.
Emperyalist devletler arasında artan çelişkilerin, silahlanma harcamalarının artmasında önemli rol oynadığına dikkat çekiliyor. Artışın bir diğer nedeni ise NATO’nun üye ülkelere dayattığı yüzde 2 şartı.
2019’A GÖRE YÜZDE 2,6 ARTIŞ
Sipri tarafından yapılan basın açıklamasına göre 2020 yılında askeri harcamalar için dünya genelinde toplam 1 trilyon 981 milyar dolar ayrılırken, bu miktar 2019’a göre yüzde 2,6’lık artışa denk geliyor. En fazla silahlanan ülkelerin başında ise ABD, Çin ve Hindistan geliyor.
2020’de silahlanmaya ABD 778, Çin 252, Hindistan 73, Rusya 61,7, İngiltere 59,2, Suudi Arabistan 57,5, Almanya 52,8 ve Fransa 52,7 milyar dolar bütçe ayırdı. Yapılan harcamaların yaklaşık yüzde 70’ini gerçekleştiren bu ülkeler aynı zamanda en fazla silah satan ve silah alan ülkeler.
PANDEMİ KÜRESEL SİLAHLANMAYI ENGELLEMEDİ
Pandemi nedeniyle dünya çapında silahlanma ve askeri harcamalar yerine sağlık ve eğitime daha fazla bütçenin ayrılması yönünde çağrıların yükseldiği 2020’de pek çok ülkenin yöneticileri bu çağrılara kulak tıkadılar ve bu alandaki bütçelerini arttırmaya devam ettiler.
Üstelik bu kadar bütçe, dünya genelinde pandemi nedeniyle yurtiçi gayri safi milli hasılanın yüzde 4,4 azalma olduğu bir dönemde gerçekleşti. Yılın başında askeri harcamaların düşeceği şeklinde bir beklenti içinde giren uzmanlar da böylece yanılmış oldu. Sipri uzmanlarından Diego Lopes da Silva yaptığı açıklamada, “Açık şekilde söyleyebiliriz ki, 2020’deki salgının küresel silahlanma üzerinde bir etkisi olmadı” dedi.
Şimdi uzmanlar, benzer bir artışın pandeminin ikinci yılı olan 2021’de de olup olmayacağını bekliyor.
HARCAMALARIN YÜZDE 39’UNU ABD YAPTI
Sipri tarafından yapılan hesaplamalarda geçen yıl askeri harcamalar, toplam ekonomik işlemlerin yüzde 2,4’üne denk geliyor. Askeri harcamalara en fazla bütçe ayıran ülke olarak ABD geçen yıl 2019’a göre yüzde 4,4’lük bir artışla, dünyadaki toplam harcamaların yüzde 39’unu yaptı. Koronvirüsten en fazla etkilenen ülkeler arasında yer alan ve sağlık sisteminde sorunlar yüzünden sadece pandemi nedeniyle yaklaşık 600 bin insan hayatını kaybetmesine rağmen ABD yönetimi askeri harcamaları arttırmaya devam etti. Bu da ABD egemen sınıfları için dışarıdaki çıkarların militarist yollarla korumanın insan hayatından daha önemli olduğunu gösteriyor. Araştırma, sözkonusu bütçenin önemli bir kısmının uzun vadeli planlar için askeri araştırmalara ayrıldığını da gösteriyor. Ayrıca, Rusya ve Çin’in ABD için tehlike olarak ilan edilmesi de askeri harcamaların arttırılmasının diğer önemli nedeni.
Aynı şekilde ABD’nin kendisi için potansiyel tehlike ilan eden Çin de en fazla silahlanmaya bütçe ayıran ikinci ülke. Askeri harcamalar ve askeri güç bakımından her iki ülke adeta birbiriyle yarış içinde. 2019’da askeri harcamalara 240 milyar dolar ayıran Çin, pandemi yılında bu miktarı 252 milyar dolara çıkardı. Böylece yüzde 1,9 artış sağlamış oldu. Uzmanlar Çin’in askeri gücünü hızlı bir modernleştirmeden geçirdiğine de işaret ediyor.
Bölgede Japonya, Avustralya ve Güney Kore’nin de askeri harcamaları arttırdığı ifade ediliyor.
Asya’da yükselen bir diğer güç olan Hindistan da geçen yıl askeri harcamalarını bir önceki yıla göre yüzde 2,1 artırarak 73 milyar dolara yükseltti. Pakistan ve Çin’i tehlike olarak göstererek askeri harcamaları arttıran Hindistan da aynı hassasiyeti pandemi nedeniyle sağlık için göstermedi. Hindistan’ın önümüzdeki yıllarda askeri harcamalarını daha da artırması bekleniyor.
Avrupa ülkeleri arasındaysa, İngiltere’nin geçtiğimiz yıl askeri harcamalara en fazla bütçe ayıran ülke olması dikkat çekiyor. Toplam 59,2 milyar dolar ayıran İngiltere’de de sağlık sektöründe büyük sorunların yaşandığı biliniyor.
AB ülkeleri arasında ise Almanya ve Fransa başı çekiyor. Her iki ülke de yaklaşık olarak aynı miktarda (52,8 milyar dolar) askeri harcamalara ayırdı. Her iki ülkenin en önemli gerekçesi ise NATO’nun, gayri safi yurt içi milli hasılanın yüzde 2’sinin askeri harcamalara ayrılması şartı. Yüzde olarak ise Almanya’daki artış dikkat çekici. 2019’da yaklaşık 44 milyar dolar olan askeri harcamaların pandemiye rağmen 52,8 milyar dolara çıkarılması, yüzde 5,2’lik bir artış anlamına geliyor.
NATO ÜYESİ ÜLKELER ASKERİ HARCAMALARI ARTTIRIYOR
Sipri’nin hesaplamalarına göre son 10 yıl içinde dünya çapında en fazla askeri harcama yapan 10 ülkenin ayırdığı bütçe toplamda yüzde 28 arttı. Bu da, gelişmiş kapitalist ülkelerin sürekli askeri harcamalarını arttırdığına işaret ediyor. Bunların başında ise NATO üyesi ülkeler geliyor.
30 NATO üyesi ülke üzerinde yapılan hesaplamada, 12 ülkenin daha önce belirlenen yüzde 2 sınırını aştığı tespit edildi. Bunlar arasında Türkiye de var. Sipri’nin yayınladığı tabloya göre Türkiye gayri safi yurtiçi milli hasılasının yüzde 2,8’ini askeri harcamalara ayırıyor. Bu rakam genel oralamanın da çok üzerinde. NATO üyesi ülkeler arasında ABD yüzde 3,7 ile ilk sırada yer alırken, Türkiye ve Yunanistan yüzde 2,8 oranıyla ikinci sırada bulunuyorlar. Onları yüzde 2,3 ile Romanya, Letonya ve Estonya takip ediyor.
