2015’ten bu yana Polonya’da tek başına iktidarda olan aşırı sağcı-muhafazakâr Hukuk ve Adalet Partisi (PiS), 15 Ekim’de yapılan seçimlerde parlamentodaki salt çoğunluğu kaybetti. Sandık çıkış anketlerine göre PiS, dört yıl önce yapılan seçimlere kıyasla 7 puana yakın oy kaybına uğradı.
30 milyona yakın seçmenin bulunduğu ve seçimlere katılım oranının yüzde 72,9 olduğu Polonya’da PiS, yüzde 36,6 oyla 198 milletvekili çıkarabiliyor. 2019’daki seçimlerde aşırı sağcı-muhafazakâr parti yüzde 43,5 oyla 235 sandalye kazanmış ve 460 sandalyeli ulusal mecliste (Sejm) salt çoğunluğu tek başına elde etmişti. Ardından yargı ve istihbarattan başlayarak tek parti iktidarının sürekliliği yönünde adımlar atmaya başlayan PiS, başta kürtaj hakkı olmak üzere pek çok temel hakkı kısıtlama yönünde adımlar atmıştı. PiS, özellikle mülteci düşmanlığı ve Rusya karşıtlığını seçim kampanyası sırasında öne çıkardı ancak buna rağmen istediği sonucu elde edemedi.
Seçimlerden önce PiS, salt çoğunluğu kaybetmesi durumunda aşırı sağcı-faşist konfederasyon (Konfederacja) partisiyle koalisyon kuracağını ilan etmişti. Ancak, Ipsos adlı araştırma şirketi tarafından yapılan seçim çıkış anketinde bu partinin ancak yüzde 6,4 oyla 14 milletvekili kazanabileceği anlaşılıyor. Konfederasyon, 2019 seçimlerinde yüzde 6,8 oyla 11 milletvekili kazanmıştı. Böylece aşırı sağcı-faşist parti seçimlerde hedefine ulaşmadı. Anketlerde bu partinin yüzde 9-10 oy alabileceği tahmin ediliyordu.
MUHALEFET, KOALİSYONDA ANLAŞABİLECEK Mİ?
PiS’nin en yakın rakibi olan liberal-muhafazakar Yurttaş Koalisyonu (Koalicja Obywatelska- KO) ve lideri Donald Tusk ise AB ile iyi ilişkiler ve liberal özgürlükler vadetti. Daha önce AB Konseyi Başkanlığı da yapan Tusk’ın liderliğini yaptığı KO, anketlerin de üstünde, yüzde 31 oy alarak meclise 161 milletvekili gönderebilecek. Değişik partilerin koalisyonu olan KO’nun pek çok konuda muhafazakar politikası bulunuyor. Ancak aşırı sağ-muhafazakar PiS karşısında önemli bir seçenek olmayı başardı.
Muhafazakar-milliyetçi çizgideki PSL ve Polonya 2050 partileri tarafından kurulan “Üçüncü Yol” (Trzecia Droga) ittifakı ise anketlere göre seçimlerde yüzde 13,6 oy ile 57 milletvekili kazandı. PSL, 2019’daki seçimlerde tek başına yüzde 8,5 oyla 30 milletvekili çıkarmıştı. İttifak, seçim öncesinde PiS’e karşı KO ile koalisyon hükümeti kuracağını açıklamıştı.
Barajın yüzde 5 olduğu Polonya’da seçime ittifak halinde giren partiler için bu baraj yüzde 8’e çıkarılıyor.
KO ve Üçüncü Yol’un muhtemel milletvekili sayısının salt çoğunluk olan 231’i geçmesi beklenmiyor. Bu nedenle sandıktan aldığı yüzde 8,6 oyla dördüncü çıkan ve 30 milletvekili kazanan Sol Parti’nin koalisyon için kilit parti olması bekleniyor. Sol Parti’nin koalisyona doğrudan mı katılacağı yoksa dışarıdan mı destekleyeceği yapılacak görüşmelerden sonra belli olacak. Sol Parti, 2019’daki seçimlerde yüzde 12,5 ile 40 milletvekili çıkarmıştı. Böylece oy kaybeden partilerden biri oldu.
PiS’İN KAYBETMESİ ÖNEMLİ
Seçimlerde 2015’ten bu yana otoriterleşme yönünde adımlar atan, kürtaj karşıtı aşırı sağ-muhafazakar çizgideki PiS partisinin oy kaybına uğramasında kadınların kürtaj hakkının kaldırılmasına karşı sürdürmüş olduğu mücadelenin önemli olduğu belirtiliyor. Zira yasaya karşı pek çok kez yüz binlerce kişinin katıldığı protesto gösterileri düzenlenmişti. Bu nedenle PiS’in politikalarına tepkinin sandığa yansıdığı belirtiliyor.
SÜREÇ NASIL İŞLEYECEK?
Polonya anayasasına göre, Cumhurbaşkanı Andrzej Duda’nın seçimden sonra 30 gün içinde yeni parlamentonun ilk oturumunu başlatması gerekiyor. İlk oturumdan sonra başbakanın atanması için 14 gün süre veriliyor.
REFERANDUMLAR SONUÇSUZ KALDI
Aynı gün dört konuda da referandum yapıldı. Referanduma katılım oranı yüzde 50’nin altında kaldığı için çıkan sonuçların dikkate alınmayacağı ifade ediliyor.
Referandumda “Kamu mallarının satılmasından yana mısın?”, „Emeklilik yaşının yükseltilmesinden yana mısın?” ve “AB tarafından kurulmak istenen Ortadoğu ve Afrika’dan binlerce illegal sığınmacının paylaşılarak Polonya’ya alınmasından yana mısın?” soruları yöneltilmişti. (YH)
