Almanya’da Doğu Avrupa’dan getirilen yüz binlerce kadın, genellikle yasadışı koşullar altında, evlerde özel yaşlı bakımı yapıyor. Koalisyon ortakları SPD/Yeşiller/FDP „yasal olarak güvenli“ bir düzenleme planlıyor. Bunun ne zaman ve hangi biçimde gerçekleşeceği ise henüz belli değil.
‚Yabancı‘ bakıcı kadınlar, Almanya’da da kayıtdışı çalıştırılmaları halinde ’normal evlerde‘ bile köle muamelesi görüyor. Çünkü işten atılmamak için her şeyi yapmak zorundalar, yapmazlarsa kolayca sınırdışı ediliyorlar, paraları ödenmiyor. Burada da pasaportlarına el konulan, haftada birkaç saat dışarı çıkmasına izin verilen, yakalanmaları halinde bakımını yaptıkları yaşlıların uzaktan akrabası olduğunu söyleyen kadınlar var. Yasal yolla getirilenler de sorunsuz değil. Yeni hükümet, her alanda olduğu gibi bu alanda da düzenleme vaadinde bulunuyor.
Bir çalışanın günün her saatinde bakıma muhtaç birine bakmasını ve ihtiyaç duyulduğunda hazır bulunmasını istemek, Almanya’da geçerli iş yasalarına göre yasak. Yine de Doğu Avrupa’dan bakıcı kadın getiren ajanslar, evde yaşayan yaşlılar için „24 saat bakım“ reklamı yapıyor. Alman yardım kurumları Doğu Avrupalı bakıcıların çoğunun “Alman iş kanununa göre yasa dışı olan koşullarda” çalıştığına dikkat çekerek yeni hükümetten acilen 24 saat bakımı düzenleme ve yasal olarak güvenli hale getirme talebinde bulunuyor. Koalisyonun bu konuda görüş birliği içinde olması ver.di sendikası tarafından da doğru yönde atılmış bir adım olarak değerlendiriliyor. Bununla birlikte, yaşlılar için evde bakımda temel sorunun devam ettiğine dikkat çekiliyor.
FEDERAL İŞ MAHKEMESİ KARARI
Federal İş Mahkemesi, haziran ayında sendikanın büyük bir başarı olarak nitelendirdiği bir karar verdi. Buna göre, Almanya’ya gönderilen yabancı bakıcılar, çalıştıkları saat için yasal asgari ücrete hak kazanırlar (5 AZR 505/20 dosya numarası). Mahkemenin kararında, „Bu aynı zamanda nöbet görevini de içerir“ deniyor.
Sendika bu kararla yargıçların, Doğu Avrupa’dan gelip evde yaşlılara bakan kadınların yaptığı işin değerini görünür hale getirdiğini belirtiyor.
Ancak karar üzerinden altı ay geçmiş olmasına rağmen bakıcılar daha fazla para almış değiller. Doğu Avrupa’dan getirilen göçmen işçiler için ülke çapında bir danışma ağı olan Faire Mobility’nin evde bakım sektör koordinatörü Justyna Oblacewicz, mahkeme kararından bu yana çalışma koşullarının iyileştiğine dair hiçbir kanıt olmadığını söylüyor. Kadınlar asgari ücretten daha az almaya ve nöbet durumu dahil fiili çalışma saatleri, aileye bağlı olarak günde aşağı yukarı 24 saat olmaya devam etti.
Mahkeme kararına rağmen ’neden çoğu hala daha az para alıyor‘ sorusunun cevabı, örneğin Polonyalı bakıcıların resmi olarak serbest meslek sahibi olarak görünmeleri ve bu nedenle asgari ücrete hak kazanamamalarından kaynaklanıyor. Faire Mobilität, bu kadınların sözde serbest meslek sahibi olduklarını ancak bunu her vaka için mahkemede kanıtlamaları gerektiğini belirtiyor. Kadınların çoğu, işlerini kaybetmekten ve yeni bir iş alamamaktan korktukları için dava açmak istemiyor.
Federal İş Mahkemesi kararını uygulanır hale getirecek olan, gelecekte evde yaşlıların bakımının nasıl düzenlenmesi gerektiğine dair siyasi tartışmanın sürdürülmesi. SPD, Yeşiller ve FDP arasındaki koalisyon anlaşmasında: „Aile alanında 24 saat bakım için yasal olarak güvenli bir temel oluşturuyoruz.“ deniyor. Bununla birlikte, yasal güvenlik çok farklı şekillerde sağlanabilir. Federal Evde Bakım ve Yardım Derneği (VHBP), “Avusturya’daki gibi bir çözüm” için çağrıda bulunuyor. Doğu Avrupa’dan evlere bakım işçisi sağlayan kurumları temsil eden derneğe göre bu yöntemle „uygun fiyatlı yasal güvenlik“ sağlanabilir.
AVUSTURYA MODELİ
Avusturya’da, Doğu Avrupa’dan getirilen bakıcıların çoğu serbest meslek sahibi ve -diğer tüm serbest meslek sahipleri gibi- sosyal sigortalılar. Ancak Viyana Çalışma Odası „çalışma saatleri için yasal bir üst sınır“ ve asgari ücret olmamasını eleştiriyor. Bakıcıların günlük ücreti ortalama olarak brüt 65 euro civarında. Bu paradan sosyal güvenlik primlerini ödemek zorundalar. Kadınlar genellikle bir evde iki ila dört hafta çalışırlar ve sonra aynı süre kadar boş zamanları olur. Para sadece çalıştıkları günler için verilir. Serbest meslek sahibi oldukları için ücretli tatilleri yoktur.
Alman hükümeti tarafından bu model benimsenirse, Alman ajansları tüm AB ülkelerinden kadınları serbest çalışan olarak işe yerleştirebilir. Aynı zamanda, yatılı bakıcıların ücretleri düşük ve çalışma saatleri düzensiz kalır.
İşte tam da bu nedenle Diakonie, Caritas ve sendikalar bu modeli reddediyor. Diakonie adına yapılan açıklamada, „Bu model, sömürücü çalışma ilişkilerini yasallaştıracaktır“ deniyor. Faire Mobility, bu modelle kadınların şimdi olduğundan daha az kazanma tehlikesini bile görüyor. Bunun yerine politikacıların bakıcıları serbest meslek sahibi olarak değil normal çalışan olarak tanımasını talep ediyor. Yardım örgütleri, ver.di sendikası ve Faire Mobility; bu kuralların tüm bağımlı çalışanlar için geçerli olduğunu ve bakıcılar için de geçerli olması gerektiğini belirtiyor. Buna göre kadınlar haftada en fazla 40 saate kadar çalıştırılabilir, daha fazla çalıştırılamaz.
YENİ HÜKÜMETTEN İKRAMİYELİ TEŞVİK
Koalisyon anlaşmasının bakımla ilgili bölümünde, hükümet partilerinin ’serbest meslek mi‘ yoksa ‚çalışan modelini mi‘ tercih ettikleri sorusuna ilişkin bir cevap yok. Bunun yerine, istihdam ile ilgili bölümde, ev içi hizmetlerin gelecekte yaygınlaştırılacağı ve böylece daha fazla sosyal güvenlikli iş yaratılacağı belirtiliyor. Özellikle, bakıma muhtaç çocukları veya yakınları olan kişilerin gelecekte evle ilgili hizmetler için ek ödenek alması planlanıyor. Eski ve yeni Çalışma Bakanı Hubertus Heil, bu ikramiyenin yılda 2000 euro civarında olması gerektiğini söyledi.
Sosyal sigortalı oldukları ve asgari ücret aldıkları için “gündelik yardımcılar” da bundan yararlanacak. Ancak koalisyon anlaşması, bu yardımların, gündelikçilerin serbest meslek sahibi olmaları durumunda da mevcut olup olmayacağı konusunda net değil. Ancak Ver.di ikramiyenin yalnızca kişinin bağımlı çalışıyor olması ve Çalışma Saatleri Yasası tarafından şart koşulduğu üzere günde ortalama maksimum sekiz çalışma saati dahil tüm çalışan haklarına sahip olması durumunda ödeneceğini varsayıyor.
ASGARİ ÜCRET VE TAM SİGORTA
Bu, olumlu bir adım sayılmasına rağmen yaşlı bakımındaki temel sorun çözülmedi: Yasal bakım sigortası bakım masraflarının sadece bir kısmını karşılıyor. Bu nedenle günlük bakıcılığa ilgi az. Bu boşluk, yalnızca alışveriş yapıp yemek pişirmekle kalmayıp aynı zamanda bakım işlerini de üstlenen, bakıma muhtaç insanları yıkayan veya demanslı bir kişinin yaralanmamasını veya gece dışarı çıkmamasını sürekli olarak sağlayan Doğu Avrupa’dan kadınlar tarafından dolduruluyor.
Ver.di, sömürüyü durdurmak için tam sigorta çağrısı yapıyor ve ayrıca herkes için tüm bakım masraflarını karşılayan tam bir sigorta talep ediyor. Sendikaya göre, ‚gelecekte yeterli evde bakım yapılabilmesi ve sömürücü çalışma ilişkilerinin engellenmesinin‘ tek yolu bu. (YH/Foto: Pixabay)
