YÜCEL ÖZDEMİR
Pasifik Okyanusu ortasında bulunan Yeni Kaledonya’da halkın, sömürgeci Fransa tarafından dayatılan yeni reform planına karşı mücadelesi son haftalarda yeniden yükseldi. Paris’ten hazırlanan yasada Yeni Kaledonya’ya giden Fransız vatandaşlarına da seçim hakkı tanınıyor. Yeni Kaledonya’nın yerli halkı ise bunun ülkedeki dengeleri değiştireceğinden endişeli. Bu nedenle yasaya karşı çıkıyorlar. Resmi kayıtlara göre yerli Kanak halkı şu anda ülke nüfusunun yüzde 40’ını oluşturuyor. Sonradan bölgeye giden Fransızların oy kullanması durumunda seçimlerde dengenin değişeceği ifade ediliyor. Yapılan protesto gösterilerine yapılan müdahale sonrasında bugüne kadar toplam 6 kişi hayatını kaybetti.
Olayların devam etmesi üzerinde Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, yanına İçişleri Bakanı Gerald Darmanin ve Savunma Bakanı Sebastien Lercornu alarak Yeni Kaledonya’ya gitti. Macron yaptığı açıklamada, ziyaretin amacının “ülkeye huzuru geri getirmek” olduğunu ileri sürdü. Ancak, asıl maksadın Fransa’nın dayatmalarına karşı çıkan Kanak halkına gözdağı vermek olduğu açık. Zira olayların başlamasından sonra Fransa, Yeni Kaledonya’ya 3 bin kişilik ek polis gücü gönderdi. Bu da protestoların şiddetle bastırılmak istendiğinin bir diğer göstergesi.
YENİ KALEDONYA’DA BİR YERLİ HALK: KANAKLAR
Asya’da Pasifik Okyanusu ortasında, en yakın kara parçası olan Avustralya’ya 1500 km uzaklıkta bulunan Yeni Kaledonya 1774’da İngiliz-Avustralyalı gezgin Thomas Cook tarafından keşfedilirken önce İngilizler, sonra da Fransa tarafından (1853) işgal edilmiş. Halen de Fransa’ya bağlı denizaşırı bir ada devleti olma özelliği taşıyor.
2014 sayımına göre 268 bin kişinin yaşadığı ada halkının yüzde 44’ünü yerli halk Kanaklar oluşturuyor. Adadaki en büyük yerli halk grubu Kanakların yanı sıra sonradan yerleştirilen Fransızlar ve diğer halklar da yaşıyor. Havai dilinde “Kanak”, “İnsan” ve “Halk” anlamında kullanılıyor.
SÖMÜRGECİLİĞE KARŞI SAVAŞ VE ATAİ’NİN KAFASI
Kanake’nin Alman diline aşağılama maksadıyla olumsuz bir anlamda geçmesi büyük olasılıkla Kanakların Fransız sömürgeciliğine karşı verdikleri mücadeleden ötürü “isyankâr” olarak tanımlanmalarından kaynaklanıyor.
Kanakların mücadelesi konusunda Die Welt gazetesinden Mattias Heine’nin yazdığı makale pek çok bilgiyi içeriyor. Fransız sömürgeciliğine karşı Kanak halkının 1878 gerçekleştirdiği başkaldırı sırasında 1200 insan katledilmiş. Katledilen hareketin lideri Atai ve yoldaşı Le Meche’nin kafası ibret olsun diye Fransa’ya getirilerek Paris Doğa Tarih Müzesi’nde sergilenmiş. Yapılan araştırmalarda 2011’de, müzedeki kafatasları ve bazı kemik parçalarının Kanaklara ait olduğu Fransa tarafından kabul edilmişti. Eylül 2014’te ise sessiz sedasız iki isyancının kafası Yeni Kaledonya’ya götürüldü. Fransa, Yeni Zelenda’nın isteği üzerine buradan götürdüğü isyancıların kafasını da iade etmişti.
5 Eylül 2015’te Die Welt gazetesinde Johannes Wetzel’in yazdığına göre, “Hareketin lider Atai’nin başı“ olarak kayıtlara geçen bilimsel raporlarda, kafanın alkol konulmuş bir teneke kutu içerisinde Paris’e getirildiği ve bir antropolog tarafından incelendiği belirtiliyor. Paris’teki Musée du Quai Branly’de açılan “Kanak” adlı bir sergi için yazılan bir metinde ise tamamlanmış üç ölü maskesinden söz edildikten sonra altında da “Atai, Yeni Kaledonya’daki isyanın başı” yazılıyordu.
İsyancıların kellelerinin bir de müzelerde sergilenmesi Fransız sömürgeciliğinin barbarlığını çıplak şekilde ortaya koyuyor.
Fransa tarafından adanın işgal edilmesinden sonra Kanakların bir bölümü Pasifikte bulunan başka adalara sürülmüş ya da köle işçi olarak kullanılmış. Götürüldükleri yerlerde ise sürekli “Kanake” diye aşağılanmışlar. Daha sonra Avustralya’ya kadar gemilerle götürülüp çalıştırılan Kanaklar da olmuş. Götürülenlerin önemli bir bölümü bir daha geri dönmemiş. Gelenlerin bir bölümünün gemileri Fransızlar tarafından batırılmış. Büyük ihtimalle, Fransa sömürgeciliği sürdürmek, Kanakların direnişini kırmak için ada dışına sürmeyi asıl politika haline getirmiş. Nakil sırasında yollarda çok sayıda Kanak’ın hastalıktan, açlıktan öldüğü de kayıtlara geçmiş durumda.
Başka adalara “misafir işçi” olarak gönderilen Kanakların çoğu tarlalarda, mutfaklarda köle gibi çalıştırılmış. Bu nedenle Almanya’nın Pasifikteki sömürgeciliği döneminde de “Kanak” kavramı kullanılmış. Kavram Fransa’da da yaygın şekilde geçmişte kullanıldı. Deniz aşırı sömürgelere “Kanaky” deniliyor. İlk isyanın lideri Atai ise Yeni Kaledonyalılar tarafından hiç unutulmadı. 1960’lı yılların sonunda ortaya çıkan bağımsızlık hareketi de kendisini “1878 Grubu” olarak adlandırmıştı.
MÜCADELE SÜRÜYOR
Paris’ten dayatılan reform planına karşı son günlerde yeniden başlayan mücadele, Atai’nin sürdürdüğü direniş ruhunun hala varlığını koruduğunu gösteriyor. Fransa’nın ülkenin demografik yapısını değiştirmek için yaptığı girişime karşı başlayan mücadele, ülkede bulunan birçok turisti de etkiledi. Fransa, Avustralya ve Yeni Zelanda tarafından ek seferler düzenlendi.
