YÜCEL ÖZDEMİR
Silahlı İnsansız Hava Araçları (SİHA) üreten Baykar şirketi tarafından 27 Ekim günü atılan bir tiwitte “Bir ülkeyle daha #BayraktarTB2 SİHA ihracat sözleşmesini tamamladık” haberi veriliyordu. Kısa mesajda ülkenin adı ise yer almıyordu. Ancak son günlerde Türkiye’nin SİHA’ları Ukrayna ve Türkmenistan semalarında açık bir şekilde dolaşıp, savaşa katılınca bu durum Alman basınının da dikkatini çekmeye başladı. Özellikle de Ukrayna’nın doğusundaki Donbass bölgesinde Türkiye’nin Ukrayna’ya verdiği SİHA’ların kullanıldığına dair haberlere Rusya değişik düzeylerde tepki gösterdi. Öyle anlaşılıyor ki, önümüzdeki dönemde bölgedeki gelişmelere bağlı olarak Ukrayna satın aldığını altı SİHA’yı etkili bir şekilde kullanmaya başlayınca, Türkiye ve SİHA’ların üretilmesinde rol oynayan Almanya’ya tepki artacak. Üstelik Ukrayna’nın “Ivchenko-Progress” şirketi üzerinden Türkiye’den tam olarak ne kadar SİHA aldığı da net olarak bilinmiyor. Ukrayna’da kullanılan Türk SİHA’ların üzerinde Alman teknolojisinin kesinleşmesi durumunda Almanya-Rusya ilişkileri de gerilebilir.
Alman basınında yer alan haberlere göre Türkiye bugüne kadar Libya, Azerbaycan, Ukrayna, Katar, Türkmenistan, Umman, Pakistan, Fas ve Tunus’a Bayraktar TB2 satışı gerçekleştirdi. NATO üyeleri Polonya ve Litvanya da satıl almak istediklerini Türkiye’ye ilettiler. Ayrıca Alman ikinci televizyon kanalı ZDF’te yer halan bir haberde, Türk SİHA’ların Suudi Arabistan liderliğindeki Arap ordusu tarafından Yemen’de de kullanıldığı ileri sürüldü.
SİHA’LARIN ÜZERİNDEKİ ALMAN TEKNOLOJİSİ
Hem Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan hem de Baykar’ın başındaki damadı Selçuk Bayraktar her fırsatta, üretilen İHA ve SİHA’ların “Milli ve özgün tasarım” olduğunu ileri sürüyorlar. Ne var ki, bugüne kadar ortaya çıkan bilgiler, İHA ve SİHA’ların arkasında başta Almanya olmak üzere yabancı ülkelerdeki silah tekellerinin olduğu anlaşılıyor. Değişik ülkelerden getirilen parçaların birleştirilmesiyle dünyaya pazarlanan 65 kg ağırlığındaki SİHA’lar konusunda uluslararası hukuk bağlamında tek sorumlu olarak şimdilik Türkiye görünüyor. Parçaları veren ülkeler ise genellikle görünmeden kar elde ediyorlar.
Ukrayna’nın kısa bir süre önce Donbass bölgesinde Türkiye’den aldığı SİHA’ları kullandığının ortaya çıkmasından sonra, bir de 27 Ekim’de Türkmenistan’da askeri geçit töreni sırasında SİHA’ların gösteriye çıkarıılması üzerine, SİHA’ların yapılışındaki Alman şirketlerinin oynadığı rol bir kez daha yüksek sesle tartışılmaya başlandı.
Türkmenistan’daki SİHA’lar üzerinde inceleme yapan çevre örgütü Greenpaece’e göre, Baykar’ın ürettiği ve Türkmenistan’a sattığı Bayraktar TB2 model SİHA’ların „gözü“ diye nitelenen sensörler, Alman Hensoldt şirketinin Güney Afrika’daki şubesi Hensoldt Optronics Pty tarafından üretildi ve Türkiye’ye ihraç edildi. Greenpaece, ayrıca Bayraktar TB2 model SİHA’larla birlikte Hensoldt’un ürettiği Argos II HDT sensörünü de satışının yapıldığına dikkat çekti. SİHA’nın hedeflediği füzelerin hedefi bulmasını sağlayan bu “gözü”, Baykar daha önce Kanadalı L3 Harris Technologies (Wescam) firmasından satın alıyordu. Ancak, Türkiye’nin Afrin’e ydüzenlediği operasyona tepki gösteren Kanada, işbirliğine son vermişti.
ALMANY’NIN DENETİMİNDEKİ ŞİRKET: HANDSOLDT
Aynı iddialar kısa bir süre önce ZDF’te yayınlanan “Frontal” programında da ayrıntılı olarak dile getirildi. 30 Kasım’da yayınlanan programda en dikkat çekici olan ise 2020’de toplam 1,2 milyar euro ciro yapan Handsoldt’un yüzde 25,1’inin “güvenlik politikaları nedeniyle” devlete ait olması. Bu oran, firmanın başka tekeller tarafından yutulması ya da satılmasını engellemek için elde tutuluyor. Bu nedenle Bayraktar TB2’nin faaliyetinde temel belirleyici olan “göz”de Almanya devlet olarak göz yumuyor. Zira Almanya, istemediği takdirde elinde tuttuğu hisse oranıyla satışı durdurabilir. “Frontal”ın sorularını yanıtlayan Handsoldt sözcücü, Güney Afrika’daki firma üzerinden Türkiye’ye satışın yapıldığını doğruladı.
Bu aslında bir çok Alman silah tekelinin başvurduğu dolambaçlı bir yöntem. Doğrudan Almanya’dan satışın yapılmasının pek çok soruna ve tepkiye yol açacağını bildikleri için başka ülkelerde kurdukları şirketler üzerinden üretim ve satış operasyonunu düzenliyorlar. Üstelik Baykar ile işbirliği içinde olan sadece Handsoldt firması değil. Rheinmetall tekeli de Türkiye’de kurmak istediği fabrika üzerinden başka ülkelere panzer satmayı planlıyordu.
Basında yer alan bilgilere göre, Baykar’ın ürettiği SİHA’lardeki seyit kontrol tekniğini (Tempomat) merkezi Bavyera eyaletinde bulunan MT-Propeller firması, radar yükseklik ölçüsü tekniğini Alman SMS Smart Microwave Sensors GmbH ve yakıt filitresini Hengst firması sağlıyor. Yine Bayraktar TB2’nin motorlarının daha önce Avusturya şirketi Rotax Motoren tarafından üretildiği, Azerbaycan savaşından sonra şirket motorları vermeyi durdurduğu ortaya çıkmıştı. Bunun üzerine Baykar, Alman-ABD şirketi Continental Motors’dan motorları satın almaya başlamıştı.
SORU ÖNERGESİNE KONU OLDU
Satış hacmi konusunda ise Sol Parti Milletvekili Sevim Dağdelen’in soru önergesine ekonomi bakanlığı tarafından geçen yıl verilen yanıtta Alman firmalarının toplam 12,8 milyon euroyla Türkiye’nin İHA/SİHA üretimine katıldığı ifade ediliyor. Toplam 33 kez “NATO müttefikliği” çerçevesinde parçaların Türkiye’ye verilmesine hükümet onay vermiş. Handelsblatt gazetesinde 24 Ağustos 2020’de yer alan haberde şu anda Türk güvenlik birimlerinin elinde toplam 110 İHA/SİHA bulunuyor. Bunların büyük bir bölümünün Kuzey Suriye, Kuzey Irak ve Libya’da kullanıldığına da dikkat çekiliyordu.
Aradan geçen bir yıl içinde Alman silah şirketlerinin Baykar ile işbirliğinin yoğunlaştığı tahmin ediliyor. Bu nedenle Dağdelen, son durumu öğrenmek için yeni bir soru önergesi verdi. Hükümet değişikliyle birlikte yurtdışına silah satışında kilit rol oynayan ekonomi bakanlığını Yeşiller Partisi Eş Başkanı Robert Harbeck yapacak. Bakanlığın Hıristiyan Demokratlar’dan Yeşiller’e geçmesiyle birlikte Almanya ile Türkiye arasındaki silah ticaretinde bir değişimin olup olmayacağı da görülecek.
Eldeki veriler, Türkiye tarafından Alman teknolojisiyle üretilip satılan SİHA’ların bir çok ülkede can aldığı anlaşılıyor. Bu nedenle Almanya’daki savaş karşıtları hükümetten, Türkiye’ye teknolojinin satılmasının durdurulmasını talep ediyor.
Ancak işbaşına gelen Alman hükümeti, Alman ordusunun elindeki SİHA’ların silahlandırılmasını hedefliyor. Daha önce buna karşı çıkan SPD ve Yeşiller, şimdi geri atmış görünüyor.
SİHA pazarında yıllardır ABD ve İsrail önde. Ancak son yıllarda Türkiye ve Çin de pazara ortak olmaya başladı. Bu durum silah satan diğer emperyalist ülkelerin de iştahını kabartıyor.
Roketlerde de Alman teknolojisi
Alman teklolojisi sadece SİHA’ların üzerinde değil aynı zamanda attıkları roketlerde de var. Bir soru önergesine hükümet tarafından verilen yanıtta, 2010’dan bu yana Almanya Türkiye’ye TDW Wirksysteme GmbH üzerinden roket satıyor. Merkezi Bavyera eyaletindeki Schrobenhausen’de bulunan şirket AB ülkeleri tarafından ortaklaşa kurulan MBDA firmasının Almanya’daki şubesi.
Türkiye’ye Roketsan firması üzerinden satılan “LRAT” ve “MRAT” tipi roketler, ayrıca Türkiye’de Roketsan tarafından “MAM” adıyla SİHA’lar için geliştirilerek üretiliyor.
