Almanya’da 16 yıldır ev çöpleri ayrılarak atılıyor. Evlerin önünde rengarenk çöp konteynerleri var. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD)’nin araştırmalarına göre, Almanlar çöplerinin yüze 65’ini ayrıştırıyorlar ve değerlendirilmelerini sağlıyorlar. Çöplerin emek harcanarak ayrılması çevre korunmasına ne kadar katkı sunuyor? Almanya geri dönüştürülemeyecek çöplerini ise nasıl ve nereye atıyor?
Çevre korunmasının maliyeti halka
Almanya’da yaşayanlar arasında bu kadar emeğin çevre korunmasına hizmet edip etmediği sürekli tartışılan bir konu. Bu konuda yardımcı olmak için Greenpeace çevre örgütü belli açıklamalarda bulundu: Yeşil nokta nasıl işliyor: Almanya’da ambalajlama yönetmeliği ile çöplerin ayrılmasına yeşil nokta işareti getirildi. Dönemin Federal Çevre Bakanı Klaus Töpfer üreticileri ambalajları yeşil nokta ile işaretleme ve çöplerin yok edilmesini üstlenmeye mükellef kıldı. Ambalaj üreticileri Almanya’daki dualen sisteme belli bir lisans harcı ödüyorlar. Ancak bu para, satılan malın fiyatına eklendiği için lisans, sonuçta tüketici tarafından ödeniyor.
Alman Duale Sistemi (DSD) özel bir firmayı yeşil noktalı atıkları toplayıp yok etmekle görevlendirildi. DSD’nin çöp kamyonu veya çöpçüsü yok, bunu görevlendirdiği firma yerine getiriyor. İsteğe bağlı olarak yeşil noktalı geri dönüşüm atıklarının toplanabilmesi için her eve ya da her mahalleye ücretsiz olarak sarı torbalar, sarı çöp kutuları ya da konteynırlar teslim ediliyor. Ancak 2004 yılından itibaren DSD’nin alandaki tekeli kaldırıldı. Ve İnterseroh gibi firmalar da yeşil noktalı atıkları topluyorlar.
Kağıt ve cam atıklarının dönüşümü başarılı
Çöplerin ayrılarak atılması çevre korunmasına yardımcı oluyor mu sorusuna prensip olarak evet cevabı veriliyor. Özellikle de kağıt ve cam atıklarının ayrılmasının bu konudaki önemine dikkat çekiliyor. Kağıt çöplerinde geri dönüşüm oranı yüzde 83 civarında. Eski kağıtlar beş kez yeniden dönüştürülebiliyor. Kartonlar yüzde 90 oranında yeniden dönüştürülmüş kağıt liflerinden oluşuyor. Kağıt çöpleri geri dönüştürülmese Alman kağıt fabrikaları hammadde bulma sorunuyla karşı karşıya kalırlardı. Cam çöplerinin geri dönüşümü de başarılı. Şişe ve diğer cam ürünlerin yüzde 83’ü geri dönüştürülüyor. Bu yılda 3 milyon ton camın tekrar kullanılabilir hale getirilmesi anlamına geliyor. Konserve kutuları, metal ürünleri, kağıt ve metalın içiçe geçtiği ambalaj maddeleri ve plastik çöpler de ayrı ayrı toplanarak geriye dönüştürülüyor. Plastik atıkların geri dönüşümü zor olmasına rağmen konserve kutuları veya metal kapların dönüşümü oldukça kolay ve çevre korunmasında önemli bir rol oynuyor.
Üretilen çöp miktarında değişiklik olmadı
Çöplerin ayrılarak yok edilmesi sonrası değişen pek bir şey olmadı. Almanya’da insan başına yılda üretilen ortalama çöp 450 kilo olarak kaldı. Ancak üretilen çöpün değerlendirilmesinde önemli bir yol alındı. 1990 yılında çöpün yüzde 13’ü geri dönüştürülürken bu oran 2004’te yüzde 56’ya çıktı. Ambalaj maddelerinin yeniden dönüşştürülmesi konusunda artış yaklaşık yüzde 80’e erişti.
Fazla ve zararlı çöpler dış ülkelere gönderiliyor
90’lı yılların başında, geri dönüşüm tesislerinin azlığı ve Almanya’nın AB içinde örnek olma hırsı nedeniyle illegal yollarla çöpler dış ülkelere gönderiliyordu. Sarı torbalarda toplanan yeşil noktalı atıklar da tasnif edilmeden, doğrudan Çin’e gönderildiler. Ancak, geri dönüşümün kar getirdiği fark edilip Almanya’da tesisler açıldıktan ve Çin’in de tasnif edilmemiş sarı torbalara ülkeye sokulma yasağı getirmesinden sonra bu konuda değişiklik oldu. Çin, şimdi de tasnif edilmiş atıkları ve özellikle de plastik şişeleri bir tonuna 400 euro ödeyerek alıyor. Plastik şişeler eritilip işlenerek fleece kazakların yapımında kullanılıyor.
Bunun dışında Almanya beyaz eşyadan oluşan elektronik çöplerini ve otomobil atıklarını Afrika’ya satıyor. Bu çöplerdeki zararlı, zehirli maddelerin orada doğayı ve halkın sağlığını yok ettiği ‚gözden uzak olan gönülden de uzak olur‘ mantığıyla gizleniyor.
Atom atıklarının depolanmasında ise Almanya içindeki depolar yanında Rusya’nın insansız ya da çok az insanın yaşadığı bölgeleri kullanıldı. İki ülke arasında yapılan antlaşmayla Rusya Alman atom atıklarını aldı. Çevre örgütlerinin mücadelesi sonrası Federal Hükümet atom atıkları konusunda program hazırlayacağı sözünü verdi.
