Pazar günü Brüksel’de bir araya gelecek 27 AB üyesi ülkenin lideriyle İngiltere Başbakanı Theresa May, İngiltere’nin AB’den ayrılmasını içeren Brexit Anlaşması’nı imzalayacak. Hem AB içinden hem de İngiltere’den anlaşmaya itirazlar var.
YÜCEL ÖZDEMİR
İki yıl önce yapılan referandumdan İngiltere’nin AB’den ayrılması yönünde (Brexit) karar çıkmasından sonra taraflar arasında yapılan pazarlıklar büyük ölçüde tamamlandı. Pazar günü toplanacak AB Olağanüstü Zirvesi’nde anlaşmanın imzalanması bekleniyor. Böylece İngiltere’nin 29 Mart 2019’dan itibaren AB’den ayrılması sürecinde önemli bir adım atılmış olacak. AB ile İngiltere arasındaki ticari ilişkilerin nasıl devam edeceği ise daha sonra yapılacak pazarlıklarla belirlenecek.
İSPANYA’DAN CEBELİTARIK İTİRAZI
Pazar günkü zirvenin en tartışmalı bölümünün Cebelitarık durumu olması bekleniyor. İspanya içinde, Akdeniz’e kıyısı olan Cebelitarık, 1704’ten beri İngiltere’nin sömürgesi. Yaklaşık 34 bin 500 kişilik nüfusu var. Cebelitarık, İngiltere’nin AB üyesi olmasıyla birlikte İspanya ile sınır kontrollerini kaldırmış, serbest ticaret yapmaya başlamıştı. Bugün binlerce İspanyol emekçi, her gün Cebelitarık’a gidip başta turizm olmak üzere değişik alanlarda çalışıyor, akşam da evine dönüyor. İspanya, İngiltere Brexit kararıyla AB’den ayrıldığı tarihten sonra Cebelitarık’ın durumunda çok fazla değişikliğin olmamasını istiyor. Aksi takdirde anlaşmaya veto edeceğini duyurdu. İspanya hükümeti Cebelitarık sorunu için yazılı bir teminat vermesini istiyor.
Ancak, AB ile İngiltere arasında hafta içerisinde siyasi olarak üzerinde anlaşmaya varılan yaklaşık 600 sayfalık anlaşmanın 184. Maddesi’nin bugünkünden olumsuz bir durum yaratacağı ifade ediliyor. Söz konusu maddede AB ile İngiltere arasında Cebelitarık üzerinde görüşmelerin yapılacağı yer alıyor. İspanya’dan ise söz edilmiyor. Somut bir tanımlama yapılmıyor. İspanya, bunun olduğu gibi devam etmesi durumunda, kendisinin veto hakkının elinden alınacağını ve her şeyin AB ve İngiltere’nin çıkarlarına düzenlenebileceğinden endişe ediyor. Bu nedenle 2017’de elde ettiği veto hakkını korumadan yana. Cumartesi taraflar arasında Cebelitarık konusunda anlaşmaya varıldığı açıklandı.
Ayrıca Fransa, Danimarka, Portekiz ve Belçika ise İngiliz karasularında balık avlama koşullarının iyileştirilmesini istiyor. Bu konuda son ana kadar bir ek protokolün hazırlanması bekleniyor.
ANLAŞMANIN İMZALANMASI BEKLENİYOR
Cebelitarık sorununa rağmen, 27 AB üyesi ülkenin lideri ile İngiltere Başbakanı Theresa May’ın pazar günü politik olarak üzerinde anlaşmaya varılan Brexit Anlaşması’nın onaylaması bekleniyor. Uzun pazarlıkların yapıldığı görüşmelerin ardından İngiltere böylece 29 Mart 2019’da resmen AB’den ayrılacak. Ancak bu herşeyin çözüldüğü anlamına gelmiyor. Pratikte yaşanacak sorunlar konusunda 2020 yılına kadar bir “geçiş süreci” belirlendi. Bunun 2022 yılına kadar da uzayabileceği belirtiliyor.
Bu geçiş sürecinde özellikle daha önce de gündeme gelen Kuzey İrlanda ve İrlanda sınırınındaki kontrol sorunun çözülmesi gerekiyor. Şu anki uzlaşmaya göre sınır kontrollerinin yapılması gerekmiyor.
SEBEST TİCARET ANLAŞMASI İMZALANACAK
Resmi ayrılmayla birlikte AB ile İngiltere arasındaki ticari ilişkilerin “serbest ticaret anlaşması”nın imzalanması öngörülüyor. Ancak bunun nasıl olacağı henüz belirsiz. Karşılıklı gümrük vergilerinin alınmamasına ise kesin gözüyle bakılıyor.
Bu konuda en tartışmalı olan ise İrlanda ile Kuzey İrlanda arasındaki ticaretin nasıl olacağı. Serbest ticaret anlaşması konudaki görüşmelerin başarısızlıkla sonuçlanması durumunda İrlanda iç pazarında mal taşıyan TIR’ların kontrolünü engelleyen düzenleme (Backstop) devreye girecek. Bu durumda Kuzey İrlanda dışındaki Büyük Britanya ile AB arasında serbest ticaret anlaşması geçerli olurken, Kuzey İrlanda’da AB yönetmenlikleri geçerli olacak. İrlanda iç pazarında serbest ticareti öngören düzenlemeye İngiltere’de hükümet ve muhalefet partilerinden sert tepkiler var. Özellikle AB ile serbest ticarete karşı çıkan Brexit yanlıları bu çözüme itiraz ediyor. Yine May’a destek veren Kuzey İrlanda’daki DUP partisi de “Backstop”a karşı çıkıyor. Bu nedenle, AB liderleri tarafından da kabul edildikten sonra 10 Aralık’ta İngiltere Parlamentosu’nda oylamaya sunulacak anlaşmanın kabul edilip edilmeyeceği belirsiz. İşçi Partisi lideri Jeremy Corbyn de anlaşmayı “iflas belgesi” olarak tanımlayarak karşı oy kullanacaklarını açıkladı. İngiltere Parlamentosu’nun anlaşmayı reddetmesi durumunda pazarlıkların ne zaman ve nereden başlayacağı ise belirsiz. Alman basınında yer alan yorumlarda, parlamentodan ret kararının çıkması durumunda bunun May’ın siyasi ömrünün sonu olacağına dikkat çekiliyor.
Anlaşmanın yürürlüğe girebilmesi için Avrupa Parlamentosu tarafından da onaylanması gerekiyor. Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle birlikte AB ile İngiltere arasında serbest dolaşım ortadan kalkacak. Böylece AB ülkelerinden İngiltere’ye gidip çalışmak zorlaşacak.
