ALİ ÇARMAN
İşçi sınıfı ve insanlığın kurtuluşu mücadelesi adına kültür sanat alanında gösterilen başarılar, her gün biraz daha karartılan dünyaya ışık saçmaya, umut olmaya devam ediyor. Yazımızda bu anlamda önemli çalışmalara imza atmış, başta Almanya olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde yapıtları sergilenen Prof.Fritz Cremer’den söz edeceğiz.
FRİTZ CREMER KİMDİR?
Fritz Cremer, 22 Ekim 1906’da Arnsberg’de doğdu. Babası Albert Cremer döşemeci ve dekoratör, annesi Christine Cremer ise ev kadınıdır. Daha bebekken babasını, 15 yaşında da annesini kaybetti. Böylece hayatın zorluklarıyla çok erken yüz yüze geldi. Ve aslında zorunlu olan bu yaşam tarzı işçilerin dünyasında kendine yer edinerek ufkunun gelişmesini sağladı. 1922’de bir madenci ailesinin yanında yaşamaya başlar. Liseyi (Gymnasium) Essen’de okur. Bu arada heykeltraş Christian Meisen’in yanında dersler alır. Ustası onun yetenekli bir genç olduğunu farkedince hemen fırsat tanıyarak bazı heykeller yapmasına yardımcı olur.
Essen ve çevresinde (Ruhr bölgesinde) işçi sınıfı hareketi içinde kendisini geliştirir. Yirmi yaşında komünist gençlik örgüt üyesi bir genç olarak çalışmalara katılır. İşçilerin gündelik yaşamlarında öğrenerek politik bilincini geliştirir.
Heykeltraş olmak için önünde uzun bir yol vardır. Ve çok fazla zaman geçmeden 1928 yazında Berlin’e taşınarak o dönemin ünlü heykeltraşı Wilhelm Gerstel’in öğrencisi olur. Sanat akademisinde Kızıl Öğrenci Birliği’nin kurucuları arasında yer alırken aynı yıl resmi olarak KPD’ye üye olur.
Fritz Cremer, gerek sanatsal, gerekse politik çalışmalarıyla artık tanınan bir kişidir. 1933 yılında Kathe Kollwitz ve Heinrich Mann’ın Berlin Sanat Akademesi’nden atılmasını protesto eden metne imza atmaktan çekinmez. Paris ve Londra’ya geziler yapar. Londra’da B.Brecht ve Helene Weigel ile tanışarak toplumsal eleştirel gravürlerini üretmeye devam eder.
Almanya’nın üzerinde kara bulutlar dolaşmaya başlamakta olup Hitler iktidara taşınmıştır. Bir çocuğun annesinin eteğinin kıvrımlarında faşist barbarlıkta nasıl saklanmaya çalıştığını gösteren bronz heykeli neredeyse hayatına (toplama kampına gönderilme) mal olur.
1940’tan 1944’e kadar Wehrmacht uçaksavar askeri olarak Girit adasında zorunlu görev yapar. Bu süreçte Berlin’de evi gestapo tarafından basılır ve eşi Hanna Berger, Rote Kapelle grubunun üyesi suçlamasıyla tutuklanır. Hanna, hapishaneden kaçmayı başararak, zafere kadar illegal bir hayat sürdürür. Fritz ise, Yugoslavya’da savaş esiri olarak tutukludur. Burada, antifaşist direniş komitesinin kurulmasına katılır.
FAŞİZME VE SAVAŞA KARŞI ZAFERDEN SONRA
Fritz Cremer, 1946’da Almanya’ya döndükten sonra Sosyalist Birlik Partisi’ne (SED) üye olur. Profesör olarak Viana Uygulamalı Sanatlar Akademesi’ne bölüm başkanı göreviyle atanır. Üniversite’de dört yıl öğrencilere ders verir.
1 milyon 100 bin tutsağın katledildiği AUSCHWITZ toplama kampında Avusturyalı direnişçiler anısına ‘Özgürlük Savaşçısı’ anıtı ve Mathausen toplama kampında Fransız ve Alman direnişçiler anıtlarını yapar. 1950 yılında Doğu Almanya’da Berlin’e dönerek sanat akademisinde görevine devam eder. Sosyalist gerçekçilik anlayışıyla yapmış olduğu çok sayıda resim çizimi, heykel ve büstlerden oluşan sergiler açar. Sovyetler Birliği, Mısır ve Çin’e çalışmalarını geliştirmek ve güçlendirmek için geziler yapar.
DİRENİŞİN SEMBOLU: BUCHENWALD ANITI
Nazilerin toplama/imha kampları arasında birçok yanıyla tanınan Buchenwald Toplama Kampı’nda tutsaklar özgürlüğe komünistler öncülüğünde başlatılan örgütlenme sonucu 11 Nisan 1945’te kavuştular.
1937-1945 yılları arasında Avrupa’nın değişik ülkelerinden 250 bin insan tutuklanarak Buchenwald Toplama Kampına getirildi. Tutsakların 60 binden fazlasının öldürüldüğü tahmin edilmekte. Günümüzde dünyanın her yanından insanlar buraya gelerek nazilerin neler yaptıklarını ve yaşananların belgelerini gözlemleyip incelemekte.
Eğer ki, Buchenwald kampına giderseniz rehber eşliğinde düzenlenen turu tamamladığınızda, umut-cesaret-direniş anıtı önünde kendinizi bulursunuz. Uçsuz bucaksız bir ovanın en yüksek noktasına kurulmuş, farklı figürler ve meşaleli bir yol ile birbirini tamamlayan anıtın muhteşemliğinden etkilenmemek mümkün değil.
Savaşa ve faşizme karşı can pahasına verilen mücadelenin zaferle taçlanmasını, en zor anlarda dahi umutlu olmayı, toplama kamplarını, tedirginliği, öfkeyi ve cesareti tüm benlikleriyle yansıtan 11 insan figürlü anıtın açılışı, 14 Eylül 1958’de yüz bin kişinin katıldığı muhteşem bir törenle gerçekleştirilir. Ve bu anıt, Fritz Cremer’in üçüncü çizimi baz alınarak yapılmıştır.
Özgürlük ve barış için savaşan halklara ithaf edilen anıt, daha sonraları beğeni almaya devam ederek toplama kamplarının sembolü haline gelir.
Almanya’nın tanınmış heykeltraşları arasında yer alan Fritz Cremer, 11 Eylül 1993’te hayata elveda dedi. Yaşamı boyunca sosyalizm mücadelesine sadık kaldığı gibi, geriye sayısızca anıt, heykel ve çizimler bıraktı.
Bunlardan bazılarını sıralayacak olursak: Buchenwald, Mauthausen, Ravensbrück ve Ebensee toplama kampları anıtları, Sigara için genç kız (Bronz heykel), Ölmekte olan asker heykeli, Viyana merkez mezarlığındaki anıt, Hans Eisler için bronz büst, Karl Marx anıtı, İspanya iç savaşına adanmış anıt, Berliner Ensemble önünde bulunan Bertolt Brecht anıtı… ve daha niceleri.
Anıtları sosyalist gerçekçiliğin en çarpıcı örnekleri olarak gösterilen Fritz Cremer çalışmalarını şöyle ifade ediyor: “Hayatım boyunca yaşadığım ağırlıkları evcilleştirmeye, sanatsal doğruluk yoluyla iyiye dönüştürmeye, gelecek için umut vaat eden şeyleri netleştirmeye ve güzel olanı önceden haber vermeye çalıştım. Yakın yoldaşlarımın bir kısmının en derin ve en gerçek inançlarının sonu olarak unutulmamasına yardımcı olmak istedim, mümkün olduğu kadarıyla sadece kelimelerle değil, aynı zamanda gözler için de… Lanetli bir mirasın temizlenmesine yardımcı olmak, çalışmalarımın ana kaygısı oldu ve olmaya devam ediyor.”
Emek kahramanı olarak bilinen komünist Fritz Cremer’in adı Kathe Kollwitz, Ernst Barlach ile yan yana sosyalizm tarihin şanlı sayfalarında yer aldı.
