Federal Anayasa Mahkemesi (BVG), aşırı sert Hartz IV yaptırımlarının kaldırılmasına hükmetti. Ancak mahkeme, prensip olarak yaptırımların yasal olduğu görüşünde. „Hartz IV yaptırımları onurlu bir yaşamla uyumlu mu?“ sorusuna cevap arayan hakimler, şu an geçerli olan uygulamaların kısmen anayasaya aykırı olduğu sonucuna vardılar. Anayasaya aykırı olan uygulamaların başında, uzun süreli işsizlerin belli kurallara uymamaları halinde aldıkları yardımın yüzde 60 ve üstünde kesilmesi geliyor. Yüzde 30’a kadar kesintiler ise şimdiye kadar olduğu gibi devam edecek.
904 BİN YAPTIRIM
Şimdiye kadar kendine sunulan bir iş teklifini ya da bir iş aramada yardımcı olacak bir önlemini reddeden, üç ay boyunca parasının kesilmesiyle cezalandırılıyordu. Çalışma Dairesi’ndeki bir randevusuna gelmeyenlerin aldıkları sosyal yardım bile yüzde 10 azaltılmaktaydı. 25 yaşın altındakilere uygulanan sert olmayan yaptırımlar da mahkeme tarafından mercek altına alındı. Geçen yıl her ay, Hartz IV’le yaşayanların ortalama yüzde 3,2’si yaptırıma uğradı. 2018 yılında yaptırıma uğrayanların toplam sayısı 904 bin olarak belirlendi. Yaptırımların yüzde 77’si, yani dörtte üçü randevuların kaçırılması nedeniyle uygulamaya sokulmuştu. Yüzde 25’ten azı ise ağır ye da göreli ağır yaptırımlardan oluşmaktaydı.
ERFURTLU BİR İŞSİZİN SAYESİNDE
Federal Anayasa Mahkemesi’ndeki davanın nedeni, Erfurtlu bir işsizin çalışma dairesinin önerdiği bir işi kabul etmemesi nedeniyle aldığı yardımın yüzde 60 azaltılmasıydı. Alışveriş merkezinde tezgahtar olarak çalışmak isteyen adam, kendine önerilen depo işçiliğini reddetmişti, ikinci bir işi de reddedince verilen yardımın 234,60 Euro’su kesildi. Gotha’daki iş hukuku davalarına da bakan sosyal mahkeme konuyu Federal Anayasa Mahkemesi’ne götürdü ve 5 Kasım’da yüksek para kesilmesi şeklindeki yaptırımların anayasaya aykırı olduğuna hükmedildi.
KARAR NE ANLAMA GELİYOR?
Federal Anayasa Mahkemesi’nin kararı, uzun süreli işsizlerin iş yaşamına entegre edilmesi için yaptırım uygulamasının normal-yasal olduğunu kabul ediyor ama yaptırımların tadında bırakılmasına hükmediyor. Örneğin randevusuna gelmeyen, bir teşvik önlemine (seminer, staj, vb) katılmayan ya da teklif edilen bir işi kabul etmeyen kişi cezalandırılarak terbiye/disiplin edilebilir ancak, eline geçen para asgari ihtiyaçlarını karşılamasına yetecek kadar olmak zorundadır. Mahkeme, kararını Anayasanın ilk maddesi olan insan onurunun dokunulmaz olduğuna dayandırarak aldı. Somutlaştırırsak, işsizleri disipline sokmayı amaçlayan aylık yardımın yüzde 10-30 kesilmesi şeklindeki yaptırımlar anayasaya uygun bulundu, yüzde 60, hatta yüzde 100’lük yaptırımlar ise iptal edilmiş oldu.
ŞİMDİYE KADAR NASIL UYGULANDI?
Hartz IV’le yaşayanlar şu an tek başlarına yaşamaları halinde 424 Euro aylık yardım alıyorlar. Buna ek olarak ev kirası, ısıtma ve sağlık sigortası masrafları da üstleniliyor. Bunun karşılığında Hartz IV kapsamında olanlar muhtaç durumdan kurtulmak için kendilerine sunulan her türlü olanağı değerlendirmeye mecbur tutuluyorlar. Sunulan işi veya teşvik önlemini bir defa reddedenlerin aylıkları üç ay süresince yüzde 30 kesiliyor. Eğer aynı yıl içinde ikinci kez aynı ‚hata‘ yapılırsa kesinti yüzde 60’a, üçüncü kez yapıldığında ise yüzde 100’e çıkıyor. Böylesi bir durumda ev kirası, ısıtma ve sağlık sigortası masrafları da üstlenilmiyor. Yüzde 30’dan fazla kesintilerde işsizler yiyecek markaları başvurusunda bulunabiliyorlar.
MAHKEME NEYE İTİRAZ ETTİ?
Yüzde 60-100’lük yaptırımların insanlık onurunun dokunulmaz olduğu Anayasa maddesine ters düştüğü belirtildi. İnsanın asgari temel ihtiyaçlarını karşılayacak bir gelirinin olması gerektiği, yaptırımlarla bunun imkânsız hale getirildiği ifade edildi. Mahkeme yaptırımların bir hedefinin olması gerektiğini, bu amaçla kontrol mekanizmasının iyi işletilip işsizin reddetme nedeninin araştırılması, makul bir nedeni varsa yaptırım uygulanmamasının zorunlu olduğuna dikkat çekti. Yüzde 60’lık veya 100’lük yaptırımları ise reddeden hakimler, böylece insanlık onurunun ayaklar altına alındığına hükmettiler.
BU, YASAMA ORGANI İÇİN NE ANLAMA GELİYOR?
Yasa koyucuların şimdi yaptırımların „olup olmadığını“ ve „nasıl“ yeniden düzenleneceklerini kararlaştırmaları gerekiyor. Mahkemenin kararını ve direktiflerini dikkate almak zorundalar. Ancak bu çerçeve içinde düzenlemenin nasıl yapılacağı konusunda bir hareket alanına sahiptirler. Mahkeme yeni düzenleme için bir son tarih belirlemedi. Ancak, açık şekilde geçici düzenleme emri verdi.
YAPTIRIMLARDAN ETKİLENENLER İÇİN YENİ YASA ÇIKINCAYA KADAR NE GEÇERLİDİR?
Mahkeme, kararın alındığı günden itibaren yasa çıkıncaya kadar geçici bir uygulamanın geçerli olmasına hükmetti. Yeni olaylarda yüzde 60 veya yüzde 100’lük yaptırım kabul edilemez. Yüzde 30’luk yaptırım mümkündür. “Olağanüstü bir durum” söz konusuysa mutlaka bir yaptırım uygulanması gerekmemektedir. Ayrıca, yaptırımın süresi üç aydan daha kısa olmalıdır: Geçici kural, yüzde 60 veya 100’lük yaptırıma uğrayacağı ile ilgili bir karar almış olan ve buna karşı çıkan insanlar için de önemlidir. Karar „nihai“ değildir. Bu davalarda, yetkililer, gelecek için geçerli olacak şekilde, yaptırımlardaki düşüşü yüzde 30’a indirmek zorundadırlar. Mahkeme kararında daha önce yaptırımlar nedeniyle kesilen paranın İadesinden bahsedilmedi.
Karara rağmen yüzde 100’lük yaptırım
Saarbrücken çalışma dairesi, ağır hasta birine yüzde 100’lük yaptırım uyguladı. Anayasa Mahkemesi’nin kararına rağmen Saarbrücken’de değişen bir şey olmadı. Yerel çalışma dairesi Hartz IV ödeneği alan ağır hasta birine yüzde 100’lük yaptırım uyguladı. 42 yaşındaki Maxim B. ağır hasta. İki sene önce geçirdiği kalp ameliyatı sayesinde ölümden döndü. Hastalığı hala devam ettiğinden hala raporlu. Önceleri kamyon sürücüsü olarak çalışmakta, meyve, sebze taşımaktaydı. Hastalığı uzun sürdüğü için yardımla yaşamak zorunda kaldı. Maxim B. çalışma dairesindeki bir randevusuna hastalığı nedeniyle gidemedi ancak rapor gönderdi. Daha önce adını açıklamayan biri, Çalışma Dairesi’ne Maxim’in yardıma muhtaç olmadığı halde para aldığını ihbar etmişti. Üzerine randevusuna gelmemesi de eklenince aldığı yardım yüzde 100 kesildi. Avukatı karara itiraz etti ama Anayasa Mahkemesi’nin kararından bir gün sonra itirazın reddedildiği haberi geldi.
