Almanya’da Mart 2003’de dönemin SPD-Yeşiller koalisyon hükümeti tarafından ilan edilen ve İkinci Dünya Savaşı’ndan sonraki en büyük sosyal saldırı olarak bilinen Ajanda 2010’un bir parçası olan Hartz IV ve ona bağlı yasalar, işbaşındaki SPD-Yeşiller-FDP koalisyonu tarafından 1 Ocak 2023’den itibaren yeniden düzenleniyor.
Son 20 yıldır Hartz IV ile sembolleşen ve SPD’nin üzerine yapışan işçi sınıfı ve emekçilere yönelik bu büyük saldırı paketinin ismi 1 Ocak 2023’den itibaren Bürgergeld (Vatandaşlık Parası) olacak. Koalisyon ortakları tarafından üzerinde uzlaşmaya varılan ve parlamentodan geçirilen paket, 14 Kasım’da Federal Eyaletler Meclisi (Bundesrat), anamuhalefet CDU/CSU tarafından reddedilmişti. Reddeden ya da çekimser kalan eyaletler arasında Yeşiller-CDU koalisyonun olduğu Baden-Württemberg ile SPD-CDU-Yeşiller hükümetinin olduğu Brandenburg da vardı. Bunun üzerine Arabulucu Komisyonda yapılan pazarlıkların ardından uzlaşma sağlandı ve Bürgergerld’in 1 Ocak’tan itibaren yürürlüğe girmesinin önü açılmış oldu.
Hükümetin hazırlamış olduüu Bürgergeld’in ilk halinde Hartz IV’de işsizlere karşı var olan bazı yaptırımlarda yumuşatmaya gidilmiş, işsiz kalan, sonra da Bürgergeld almak zorunda kalanların geçiş döneminde hesabındaki para miktarı kişi başında 60 bin euro olarak belirlenmişti. CDU/CSU’nun itirazı üzerine yapılan pazarlıklarda, Bürgergeld aldığı halde çalışma dairesinin (Jobcenter) verdiği tarihlerde görüşmeye gitmeyenlerin yardımlarının yüzde 30’nun kesilmesi kuralı Hartz IV’de olduğu gibi devam edecek. Gösterilen bir işi keyfi olarak kabul etmeyenlere verilen yardım ilk ay yüzde 10, ikinci ay yüzde 20, üçüncü ay yüzde 30 kesilebilecek. “Güven dönemi” olarak ifade edilen geçiş döneminde hesaptaki tasarruf miktarı ise pazarlıkların 60 bin eurodan yarısına (30 bin euroya) düşürüldü. Ayrıca bu miktar ancak bir yıl boyunca tutulabilecek. İkinci yılda önce paranın harcanması, sonra yardımın alınması kuralı devreye girecek. Bu dönemde ayrıca, yüksek kiralı konutlarda oturanlar da evlerinden çıkmak zorunda kalabilecekler.
Pandemi döneminde Hartz IV yardımı alanlara karşı bir çok yaptırımda yumuşamaya gidilirken Bürgergeld ile bu yaptırımlar geri geliyor. Bu nedenle, Hartz IV yardımı alan işsiz emekçiler Bürgergeld döneminde de üzerlerindeki baskıyı hissetmeye devam edecekler. “Paritätischen Sozialverband” tarafından yapılan araştırmada Almanya’da bir kişinin eline geçmesi gereken nakit para 725 euro olarak hesaplandı. Bürgergeld’in miktarı ise tek başına yaşayan bir kişi için 449 eurodan 503 euroya çıkarıldı. Birlikte yaşayan eşlere verilecek miktar ise 50’şer euro arttırılarak 401 eurodan 451 euroya çıkarıldı.
Hartz IV 2005’te 345 euro ile yürürlüğe girmişti. Aradan geçen süre içinde her yıl 2-14 euro arasında değişen miktarlarda arttırıldı. İlk kez yüzde 11,8’de denk gelen 53 euroluk bir artış Bürgergeld’e geçişte yapıldı. Kimlerin ne kadar yardım alacağını gösteren grafikte de görülebileceği gibi asgari geçim parası olan Bürgergeld ile hayat pahalılığının bu denli yüksek olduğu koşullarda yaşamak mucize.
YARDIM MİKTARI ARTTI, ANCAK İHTİYACA YANIT VERMİYOR
Anamuhalefetteki Hristiyan Demokratlar ve hükümetteki neoliberal FDP’nin Hartz IV’ten Bürgergeld’e geçişte yapılan küçük artırımlara itiraz etmemesi ise ayrıca dikkat çekici. Zira artan enflasyon ve hayat pahalılığı karşısında yapılan zammın çok da bir öneminin olmadığının farkındalar.
“buerger-geld.org” adlı internet sitesinde 502 euronun nasıl harcanması gerektiği ya da hangi ihtiyaçlar için ne kadar harcamanın yapılması gerektiğine dair yapılan hesaplama gerçekten de çarpıcı. 502 euro Bürgergeld alan bir kişinin giderlerinin en büyük kalemi tahmin edilebileceği gibi temel gıda maddeleri. Verilen paranın yaklaşın üçte biri temel gıda, içecek ve sigaraya ayrılmış. (174,19 euro) Her gün bir paket sigara içen bir kişi için söz konusu miktar sadece sigara parası anlamına geliyor. Giyecek için aylık 41,65 euro harcanması öngörülürken, elektrik ve kira giderlerinin dışındaki konut giderleri için ise sadece 42,55 euro aylık harcanabiliyor. Listede en düşük miktar ise 1,81 euro ile eğitime ayrılmış. Yani kitap, gazete, dergi alma lüks olarak görülüyor.
Baskının çok, ayrılan miktarın az olduğu Bürgergeld’in bu şekilde yasallaşmasından en fazla sermaye yanlısı Hristiyan Demokratlar memnun oldu. Ülkede 5,5 milyon insanın ağır yoksulluk koşullarına itildiği Bürgergeld ile bir taraftan kaçak çalışma teşvik edilirken, diğer taraftan insanlara zengin bir ülkede ağır yoksulluk koşulları dayatılıyor. Hem de hayat pahalılığının bu denli yüksek olduğu koşullarda.
Yeni düzenlemeyle özellikle SPD isim olarak Hartz IV yükünden kurtulurken, özünde çok da farklı olmayan “Bürgergeld”in altına imzasını attı. Ancak, yaptırımların, üzerinde anlaşmaya varılan biçimiyle de kalmayacağı anlaşılıyor. Başbakan Olaf Scholz, katıldığı bir toplantıda “İşsizlerin desteklenmesi için büyük bir sosyal reform” hazırlığı içinde olduklarını söyledi. Bu “reform”da da yeni yaptırımların gündeme getirilmesi güçlü bir olasılık. Zira ihtiyaç duyulan işgücünün karşılanması ve şirketlerin daha ucuza emekçileri çalıştırmasını olanaklı hale getirmek hükümetin öncelikleri arasında bulunuyor.
