Silahlanma alanında yeni dünya rekoru

Fred Schmid*

Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü SIPRI, 2018’de dünya askeri harcamaları için tüm zamanların en yüksek harcaması yapıldığını bildiriyor: 1.822 milyar dolar. Bu rakam, 2017 yılına göre silahlanmada 46 milyar dolarlık bir artışa (yüzde 2,6) tekabül ediyor.

Silahlanma harcamalarındaki bu artış, Japonya gibi bir askeri gücün savunma bütçesi kadar büyük: 46.6 milyar dolar. ABD, artışın yüzde 59’unu oluşturarak (27 milyar Dolar) birinci sırayı aldı; Çin ise yüzde 26 (12 milyar Dolar) ile ikinci sırada. Küresel silahlanma harcaması, dünya gayri safi harcamasının yüzde 2,1’ini oluşturuyor. Her bir dünya vatandaşı için, ordu ve silahların maliyeti 239 Dolar (214 Euro).

Dünya silahlanma listesi

En fazla siahlanma harcaması yapan 15 devlet, bu alana yaklaşık 1.5 trilyon Dolar (harcamaların yüzde 81’i) ayırdı. Dünya askeri harcamalarının yüzde 36’sı (649 milyar dolar) dünya nüfusunun yüzde 4’üne sahip olan ABD tarafından yapıldı. Rusya artık ilk 5’de değil, dördüncü sıradan Fransa’nın arkasındaki 6. sıraya düştü. Almanya ise 9. sıradan 8.’ye yükseldi.

NATO ülkelerinin silahlanması

İlk 15’in içerisinde yedi NATO ülkesi var: ABD, Fransa, İngiltere, Almanya, İtalya, Kanada ve Türkiye. Dünya askeri harcamalarının neredeyse yarısı (yüzde 48,6) onlar tarafından yapılıyor. Toplam 29 NATO üyesi dünya silah harcamalarının yüzde 54’ünü (963 milyar Dolar) üstlenmiş durumda. NATO ile işbirliği içindeki ülkelerle (özellikle Japonya, Avustralya, Güney Kore, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Ukrayna) birlikte silah harcaması oranı yüzde 70’e çıkıyor. NATO tarafından „rakip“ olarak sınıflandırılan ülkeler, Rusya ve Çin’in harcamalardaki payı ise yüzde 17,4. Son birkaç yılda, Almanya savunma bütçesini önemli bir şekilde artırdı: 2014 yılına kıyasla 2019 yılında harcama yüzde 25 artarak 32,45 milyar dolardan 43,2 milyar Dolara çıktı. Öngörülen 2024 yılında silahlanma harcamalarının gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 1,5’ine yani 58-60 milyar Dolar’a erişmesi. (NATO’nun hedeflediği GYSİH’nın yüzde 2’sine yükselmek için çaba harcanacak.)

Barut fıçısı Orta Doğu

Silahlanma harcama oranı en yüksek 10 ülkeden altısı (GSYİH’ye göre) Orta Doğu’da: Suudi Arabistan (GSYİH’nın yüzde 8,8’i), Umman (yüzde 8,2), Kuveyt (yüzde 5,1), Lübnan (yüzde 5) Ürdün (yüzde 4,7), İsrail (yüzde 4,3). Orta Doğu’da, İran’a karşı bir savaşın tüm bölgeye yayılma tehlikesi var. İran’ın muhalifleri askeri üstünlükleri nedeniyle bunu göze alabilirler.

İran karşıtı Arap koalisyonu, Suudi Arabistan (67.6 milyar Dolarlık askeri harcama.), Birleşik Arap Emirlikleri, (22.8 milyar Dolar), Umman (6.7 milyar Dolar), Mısır (3.1 milyar Dolar), Kuveyt (7 milyar dolar), Ürdün (1,9 milyar Dolar) ve Bahreyn’den (1,4 milyar Dolar) oluşuyor. Bu ülkelerin toplam harcaması 110,8 milyar dolar iken İran 13,2 milyar dolar ile 18. sırada yer almakta. (Yüzde 10 aranında azalma, GSYİH’nın yüzde 2,7’si)

Orta Doğu’daki diğer askeri harcamalara bakıldığında: Türkiye: 19.0 milyar dolar (15. sırada); Irak 6.3 milyar dolar; Lübnan 2.6 milyar dolar ve Suriye geliyor. SIPRI proje yöneticisi Nan Tian, “Türkiye çok hızlı bir silah teslimat programını finanse etmek için daha fazla para harcıyor. Çok fazla silah satın alıyor. Ayrıca Suriye’deki Kürt gruplara karşı askeri saldırısını yaygınlaştırıyor. Bunun maliyeti de oldukça yüksek.” yorumunu yapıyor.

Kriz ve Gerilim Bölgesi Güneydoğu Asya

Obama ve Hillary Clinton’un yürürlüğe koyduğu Asya Ekseni politikasından beri bölgedeki sorunlar arttı ve Çin’le çatışmalar yoğunlaştı. Askeri silahlanmalar ve gerginlikler de artıyor: ABD denizaşırı güçlerini harekete geçirdi, ordusunu Hint-Pasifik’e taşıdı: Japonya, Güney Kore, Guam, ve başka yerlerde askeri üsler açtı. Çin, 20 büyük ABD askeri üssünün çemberi içine alındı. ABD 7. filosu Batı Pasifik / Güney Çin Denizi’nde, 4. ABD filosu Doğu Pasifik’te,5. ABD filosu Hint Okyanusu’nda ortak bir komuta altında ve 6 – 8 uçak gemisi ile birlikte (5000 kişilik mürettebat ve 90 savaş uçağı) manevra halinde.

Çin özellikle Avrupa ve Orta Doğu’ya ticaret yolları (Çin petrol ithalatı) ve deniz üzerinden İpek Yolu’nu korumak için kendini çevreleyen halkayı artan silahlanma ile nötralize etmeye / kırmaya çalışıyor. Ana tehlike: ABD donanmasının Malacca Boğazı’nı kapatması. Bölgedeki gerilimleri değerlendirirken, Çin’in 40 yıl boyunca herhangi bir savaş yapmadığı ve bölgedeki devletlerin içişlerine karışmadığı dikkate alınmalıdır. SIPRI, Çin’in savunma bütçesini 250 milyar dolar olarak tahmin ediyor; 2018’deki artış: GSYİH’nın da büyümesine paralel olarak yüzde 5 arttı.

ABD’nin bölgedeki büyük müttefiklerinin de önemli askeri harcamalar yaptıkları gözleniyor. Bu ülkelerin askeri bütçeleri: Japonya 46,6 milyar dolar (9. sıra), Güney Kore 43,1 milyar dolar (10.sıra), Avustralya 26,7 milyar dolar (13. sıra), Singapur 10,8 milyar dolar (22. sıra), Tayvan 10,7 milyar dolar (23. sıra), Tayland 6,8 milyar dolar (29. sıra), Yeni Zelanda 2,5 milyar dolar olarak belirlendi. Bölgedeki diğer önemli aktörler: Hindistan 66.5 milyar dolar (4. sırada), Pakistan 11.4 milyar dolar (20. sıra), Endonezya 7.4 milyar dolar (26. sıra), Vietnam 5.5 milyar dolar (35. sıra) ), Filipinler 4.4 milyar dolar, Malezya 4 milyar dolar; ve Kuzey Kore.

Yeni silah programları silahlanma masraflarını artırıyor

SIPRI proje yöneticisi Nan Tian, Deutsche Welle’de yayınlanan ABD askeri harcamalarının artışı konusundaki mülakatta: „ABD, tüm ordu için kapsamlı bir modernizasyon programı kararlaştırdı ve başlatıyor. Önümüzdeki 20 yıl boyunca hem konvansiyonel hem de nükleer silahlar için 1.8 trilyon dolar harcanacak. Avrupa’nın NATO’unda da yeni çok masraflı silah programları gündemde. Almanya ve Fransa yeni bir savaş tankı (MBT) geliştirmek ve üretmek istiyor. Maliyetin 100 milyar Euro’nun üzerinde olması bekleniyor. Ayrıca Alman-Fransız işbirliğinde, yeni savaş uçakları sistemi FCAS geliştirilecek ve üretilecek: Bu da 500 milyar Euro’luk bir mali boyuta sahip.“ dedi. SIPRI, önümüzdeki birkaç yıl içinde dünya silahlanmanmasında yeni rekor kırılacağı görüşünde.

Silahlanma azaltılsın!

Bir önceki yılda ordu ve silahlanma masrafları için, çocuk, kadın, erkek, fakir, zengin ayrılmadan, her dünya vatandaşı başına 239 Dolar (214 Euro) harcandı. Dünyada 700 milyondan fazla insan aşırı yoksulluk içinde yaşıyor (ellerine günde 1.90 Dolar’dan az para geçiyor). Onlar için 239 Dolar (214 Euro) yıllık gelirlerinin üçte birinden (yüzde 34,5) daha fazlası anlamına geliyor.

Açlık: 2016’dan beri dünyada açlık yeniden artmaya başladı. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programına göre, 2017 itibariyle dünya çapında yaklaşık 821 milyon insan açlık çekiyor. Her yıl yaklaşık 9 milyon kişi (3.1 milyonu çocuk) açlıktan ölüyor – her üç saniyede bir insan ölüyor. 2016’da yapılan bir araştırmaya göre dünyadaki açlığın 2030 yılına kadar ortadan kaldırılması için, yıllık 280 milyar dolar ek yatırım yapılmak zorunda. Bu miktar, yıllık (2018) askeri harcamaların yaklaşık yüzde 15’ine tekabül ediyor.

Kalkınma Yardımı: 2018 yılında dünyada askeri harcamalar yüzde 2,6 artarken, özellikle de en çok ihtiyacı olan ülkelere yapılan kalkınma yardımı yüzde 2,7 oranında azaldı. Küresel askeri harcamaların yüzde 8;4’ü kadar yani toplam 153 milyar dolarda kaldı. Silahlanmayla karşılaştırıldığında sadaka olarak ortaya çıkan bu yardım kısmen alınan borçların faiz ve geri ödeme için harcanması için kredi olarak verilmekte.

Uzun yıllar BM Dünya Beslenme ve Tarım Örgütü özel elçisi olarak görev yapan Jean Ziegler’in şu sözü bu açıdan anlamlı olsa gerek: “Önemli olan Üçüncü Dünya ülkelerinde yaşayan insanlara daha fazla vermek değil, onlardan daha az çalmak” diyor.

*isw – Sosyal Ekolojik Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü e.V.

Çeviren: Semra Çelik