Yücel ÖZDEMİR / Köln
Rusya’ya yönelik politikanın belirlenmesi için toplanan Avrupa Birliği (AB) Olağanüstü Zirvesi’nde Rusya bir yana bırakılarak Belarus’a karşı bir dizi yeni yaptırım kararı alındı.
23 Mayıs’ta Atina’dan Litvanya’ya gitmekte olan Ryanair uçağı, Belarus üzerinde zorla inişe zorlanmıştı. Minsk’e iniş yapmak zorunda kalan yolcu uçağında bulunan Belaruslu muhalif gazeteci Roman Protaseviç, indirilerek tutuklanmıştı. Belarus’un korsanvari şekilde bir AB ülkesinden diğerine gitmekte olan yolcu uçağının savaş uçağı ile zorla inişe zorlamasına AB’nin tepkisi beklendiği gibi sert oldu. Bu nedenle AB Zirvesi’nde haftalar öncesinden ilan edilen Rusya karşıtı gündem yerine Belarus’a odaklanıldı. Ancak Belarus’taki Lukaşenko yönetimi de Rusya’nın bölgedeki önemli bir müttefiki.
ALINAN KARARLAR
AB devlet ve hükümet başkanlarının katıldığı zirvede alınan kararların başında, Belarus havayolu şirketlerine AB sahasının kapatılması geldi. Böylece, Belarus firmalarına ait uçaklar AB ülkelerine iniş yapamayacak. AB ülkelerine ait birçok havayolu şirketi de bundan sonra Belarus hava sahasını kullanmayacaklarını duyurdu.
AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen de sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı açıklamada, Ryainair’e ait uçağın kaçırılmasına karışan kişiler hakkında yaptırım kararı alındığını açıkladı. Von der Leyen, Belarus’taki „rejimi finanse eden“ şirketlere de yaptırım uygulanabileceğini belirtti.
Böylece, geçtiğimiz yıl ağustos ayında yapılan seçimlerin ardından Belarus’ta rejimi değiştirmek için başlayan gösterilerden sonra AB-Belarus ilişkileri yeniden gerilim sürecine girmiş oldu. Mevcut Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun seçimleri açık ara kazandığı açıklanmış, AB destekli muhalif güçler ise seçimin hileli olduğu gerekçesiyle sokağa çıkarak protesto gösterilerinde bulunmuştu. Rejimin sert saldırılarından ötürü çok sayıda muhalif gözaltına alınırken, birçok kişi de yurt dışına kaçmıştı. Lukaşenko muhalifi siyasetçiler üzerinden rejim değişikliği gerçekleştiremeyen AB, yaptırımlarla Belarus rejimine baskı yapmaya devam etmişti. Uçağın zorla indirilmesi, AB için baskıyı yoğunlaştırmanın yeni bir fırsatı oldu.
AB geçen yıl yaşanan gelişmelerden ötürü 7 Belarus firmasını ve 88 kişiyi kara listeye almıştı. Ayrıca AB tarafından Belarus’a yapılması öngörülen 3 milyar avroluk yatırım planı da iptal edilmişti.
‘RUSYA STRATEJİSİ’ ERTELENDİ
Belarus’takine benzer şekilde muhalifler üzerinden Rusya’daki yönetimi sıkıştırma politikası izleyen AB, Almanya’da tedavi gören Rus muhalefetinin önemli isimlerinden Aleksey Navalnıy’a yönelik baskıya tepki göstererek bir dizi yeni yaptırım kararı almıştı. Yaptırımlara tepkisiz kalmayan Rusya da, aralarında AB Parlamento Başkan Yardımcısı David Sassoli ve AB Komisyon Başkan Yardımcısı Vera Jourov’un da olduğu çok sayıda AB’li siyasetçi ve diplomata karşı yaptırım kararını devreye soktu.
Rusya’nın bugüne kadar AB’ye karşı aldığı en sert yaptırım olan bu adıma karşı AB’nin nasıl bir adım atacağı merakla bekleniyordu. Bu süre içerisinde ayrıca Rusya’nın Ukrayna sınırına askeri yığınak yapması ve Çekya ile yaşanan diplomat krizi de AB’yi Rusya konusunda yeni yaptırımlar almaya adeta zorlamış görünüyor.
RUSYA KONUSUNDA GERÇEK BİR UZLAŞMA HENÜZ YOK
Ancak zirve öncesinde yapılan açıklamalara rağmen AB Zirvesi’nde bundan sonra Rusya’ya karşı nasıl bir stratejinin izleneceği konusunda kolay bir uzlaşma sağlanmadı. Pek çok Doğu Avrupa ülkesi, Rusya ile ekonomik ve siyasi ilişkilerin kesilmesi de dahil olmak üzere sert yaptırımların alınmasını isterken Almanya ve Fransa’nın içinde yer aldığı ülkeler ekonomik çıkarları nedeniyle sürece daha temkinli yaklaşıyor.
Yapılan değerlendirmeler sonrasında, Rusya ile ilişkiler gündemi haziran zirvesine ertelendi.
Rusya’ya karşı belirlenecek politika konusunda AB Dışişleri Yüksek Komiseri Josep Borrell görevlendirildi. Borrell’in değişik seçenekleri içeren bir plan sunması bekleniyor. Aynı zirvede Akdeniz’deki faaliyetleri nedeniyle Türkiye ile ilişkiler de ele alınacak.
