Prof. Dr. Helen Baykara-Krumme
60 yıl önce Türkiye ile yapılan işgücü anlaşması ve Türkiye’den Almanya’ya işçi göçünün başlamasından bu yana çok şey oldu. 2000’li yıllardan bu yana, önceki yıllardan daha fazla şey olduğunu söylemek daha isabetli olacaktır: Almanya’nın kendisini bir göç ülkesi olarak tanıması, ilk kez bir göç yasasının uygulamaya sokulması ve bir entegrasyon politikası geliştirmesi bu kadar uzun sürdü.
Göçün toplumsal algısı ve bir göçmen toplumu olarak benlik imajı değişirken ve temsil ve katılım için siyasi talepler açıkça görülebilir ve duyulabilirken, dışlanma, ayrımcılık ve ırkçılık deneyimleri “öteki olma” devam etti ve birarada yaşama çoğu zaman birlikte değil yan yana gerçekleşti. NSU cinayetleri ve Hanau’daki katliam, ırkçılığın Almanya’da da sahip olabileceği aşırı sonuçları özellikle korkunç bir şekilde gösteriyor.
EN BÜYÜK GÖÇMEN GRUBUNUN HETEROJENLİĞİ
Türkiye kökenli insanlar için Almanya, Türkiye dışındaki en önemli ülkedir: 2020’de, tüm AB’deki toplam 1,87 milyon Türk vatandaşından 1,33 milyonu Almanya’da yaşıyordu.
Vatandaşlığa kabul edilenler ve Almanya’da Alman vatandaşlığı ile doğanlar dahil edildiğinde, Almanya’daki Türkiye kökenlilerin sayısı 2,75 milyon olup, tüm göçmen kökenlilerin yaklaşık yüzde 13’ü ve toplam nüfusun yüzde 3,4’ünü oluşturan Türkiye kökenliler açık ara en büyük köken grubudur.
Yaş açısından, Türkiye kökenli insan grubu da yüksek doğum oranlarına bağlı olarak nispeten gençtir. Yaklaşık beşte biri 18 yaşın altında ve sadece yaklaşık yüzde 8’i 65 yaşın üzerindedir.
Yaklaşık yarısı Alman vatandaşlığına sahiptir; toplam 285.000 Türkiye kökenli çifte vatandaşlığa sahiptir ve yaklaşık 890.000 Türkiye kökenli Alman vatandaşlığı sonucu oy kullanma hakkına sahiptir.
Tüm Türkiye kökenli insanların yüzde 46’sı (1.28 milyon) kendi kendine göç etti, bu nedenle çoğunluk Almanya’da ikinci (veya üçüncü) kuşak olarak adlandırılan Türkiye kökenli ebeveynlerin çocuğu olarak dünyaya geldi. Bu, diğer köken gruplarının aksine, özellikle uzun bir göç tarihini ve dolayısıyla Almanya’ya özel bir bağlılığı göstermektedir: Ortalama olarak, Türkiye’den gelen göçmenler Almanya’da 32,5 yıldır yaşamaktadır; Yüzde 42’si 40 yıl veya daha fazla buradadır.
Aynı zamanda, tüm Türkiye kökenli insanların neredeyse yüzde 7’si 5 yıldan daha kısa bir süredir ve toplamda yaklaşık yüzde 14’ü 15 yıldan daha kısa bir süredir Almanya’da bulunuyor. Türkiye’den Almanya’ya göç bugüne kadar devam ediyor: Göç deneyimleri birbirinden çok farklı.
Bugün – 60 yıllık göçten sonra – Türkiye kökenli etnik grup, muazzam bir heterojenlik ile karakterizedir. Siyasi tercihler yıllar içinde çeşitlendi – SPD ile uzun, güçlü bağlar zayıflarken, CDU onay aldı.
Almanya’da da Türkiye’deki iktidar partisi AKP’ye verilen destek, muhalefet partilerine verilen destek gibi değişkenlik gösteriyor. Aynı zamanda, Kuzey Ren-Vestfalya’da yanıt verenlerin beşte biri kendilerini ‚çok dindar‘ ve yüzde 60’ı ‚daha dindar‘ olarak tanımlarken, beşte biri de ‚çok dindar değil veya hiç dindar değil‘ olarak tanımlıyor. Türkiye kökenli nüfus içinde giderek artan farklılaşma, Almanya’da nesiller arası entegrasyon sürecinde bir normalleşme sürecine işaret ediyor. Siyasi tutumlar ve parti tercihleri, köken ülkeden (ebeveynler ve büyükanne ve büyükbabaların geldiği ülkeden) gelen ulusötesi etkiler de dahil olmak üzere birçok faktöre bağlıdır.
AİDİYET VE KATILIM
Eğitim alanındaki mezuniyetler ve sosyal yükselme alanında çok sayıda başarılı örnek var, ancak Türk göçmen geçmişine sahip gençlerin, diğer köken gruplarına göre daha sık okullarını bitiremedikleri, sadece ortaokul mezunu olabildikleri için hala daha az öğrenme becerisine sahip oldukları düşünülüyor.
Zamanla ve ebeveynlere kıyasla, eğitim niteliklerinin sayısı artıyor ve özellikle kadınlar arasında birinci ve ikinci nesil arasında eğitim durumu iyileşiyor. Ancak eğitimdeki bu artış küçük ve çoğu durumda daha iyi eğitim, mesleki başarıya dönüştürülemiyor. Almanya’nın okul sistemi de sosyal hareketliliği bunu özellikle zorlaştırıyor.
Karşılaştırmalı araştırmalar, diğer Avrupa ülkelerindeki Türkiye kökenli kişilerin okul yeterlilikleri açısından çok daha başarılı olduğunu gösteriyor: Soru Almanya’daki birçok öğrencinin neden başarılı olamamasından çok, bizim okullarımız gibi kurumların neden kapsayıcı olmadığı, kökenle ilgili dezevantajları ve fırsat eşitliği garantisini telafide neden başarısız olduğudur.
Diğer bir gösterge ise sosyal bağlılık ve aidiyet duygusudur. Bu durum, Türkiye kökenliler ile göç geçmişi olmayan Almanlar arasındaki temas sıklığının nesiller boyunca önemli ölçüde arttığını göstermektedir.
Aynı zamanda, 2015’te yapılan bir araştırmaya göre, pek çok katılımcı, özellikle bugüne kadar çok az teması olanlar başta olmak üzere, göç geçmişi olmayan Almanlarla daha fazla temas kurmak istiyor. Türkiye kökenli birçok insan kendini Almanya’ya güçlü bir şekilde bağlı hissediyor, ancak bu oran ikinci nesilde önemli ölçüde daha yüksek.
Sosyal katılım ve duygusal aidiyet, çoğunluk toplumunun kabulü ve açıklığı ile yakından ilişkilidir. Göç geçmişi olmayan Almanlar söz konusu olduğunda, göçmenlerle temas kuran ve arkadaş edinenlerin oranı artıyor. Ve Türkiye kökenli insanlar artık geçmişte olduğundan daha az kültürel olarak farklı algılanıyor; birçok durumda, özellikle de yeni göç edenler göz önüne alındığında, uzun süredir burada oldukları için artık bu sürecin bir parçası durumundalar.
Türkiye ile yapılan işgücü anlaşmasından 60 yıl sonra ve Almanya’nın bir göç ülkesi olarak taahhütlerinden 20 yıl sonra, birlikteliğimizde iyi ilerleme kaydettik. Ancak başarılı ve kapsamlı katılımın koşulları henüz tatmin edici değil; Özellikle, sürdürülebilir ve yapısal katılımı sağlamak için çoğunluk toplumu, onun örgütleri ve kurumlarının göç geçmişlilere açılmasına yönelik daha ileri süreçlere ihtiyacımız var.
(Çeviren: Semra Çelik)
