Korona krizi çok sayıda yeni sözcük yaratıyor. Edebiyat akademisyeni Jürgen Wertheimer, „sistem için hayati“den „yüksek risk gruplarına“ kadar, her alanda yeni terimlerin ortaya çıktığını ve çeşitli kanaat önderleri tarafından gergin sosyal ortamda agresif bir şekilde konumlandırıldığını söylüyor.
„Ülkesine geri gönderilme sponsorluğu“ ve „korona diktatörlüğü“ terimleri yılın en kötüleri olarak mahkum edildi. Yılın „en kötü sözcüğü“nü seçmek için Darmstadt jürisindeki dört dilbilimci ellerinden gelenin en iyisini yaptılar ve dilsel olumlu ve olumsuz gelişmelere odaklandılar. Hükümetin önlemlerini itibarsızlaştırmak için pandeminin başından beri “Queerdenker” ve propagandacılar tarafından kullanılan “korona diktatörlüğü” terimi, geçen yılın ‚başarılı‘ sözcüklerindendi. „Yüksek riskli gruplar“, „maskeyi reddedenler“ veya „sistem açısından hayati“ de… Özellikle sonuncusu bir tür anlamsal ‚triyaj‘ olduğu için haklı olarak biraz hoşnutsuzluk uyandırdı.
“KÖTÜ SÖZCÜK” DEMEK YETERLİ DEĞİL
Ancak bugün bazı sözleri kara koyunlar olarak nitelemek yeterli değil. Sorunlar daha derin ve daha ciddi. Görünüşe göre, eski dilbilgisi sisteminin hiçbir taşını ters çevrilmiş bırakmayan bir „dilbilimsel dönüşümün“ başındayız. Wittgenstein’ın „Ne hakkında konuşamıyorsan, onun hakkında sessiz olmalısın“ sloganına dayanan sessizlik yasasının günleri geride kaldı. Tıpkı Karl Kraus veya Victor Klemperer’in tarzındaki katı dil eleştirisi aşamasının geride kaldığı gibi. Bugün verbal şiddet uygulayarak kural ihlallerinin ve kozmetik dil düzeltmelerinin heyecan verici şekilde yarıştığı tamamen farklı bir senaryo yaşıyoruz -sonuç belirsiz.
TRUMP VE TWİTTER KÜLTÜRÜ
Yıkıcı bir dil salgınının son aşamasının başlangıcı oldukça doğru bir şekilde tarihlenebilir ve tek bir isimle tanımlanabilir: Donald Trump.
Dilsel ve sosyal etkileşimin önceden yarı yarıya geçerli tüm norm ve düzenlemelerini kasıtlı olarak kırdı. Sayısız filozof, ilahiyatçı, ahlakçı ve dilbilimcinin yalanlar, gerçekler, kurgular, adalet ve tekmelemeler arasında defalarca tartıştığı barajı birkaç cesur cümle ile yıktı. Bazıları şok oldu, çoğu şaşırdı, ama neredeyse hiç kimse onu ciddiye almadı. Neredeyse eş zamanlı olarak başka bir düzeyde, kurtarılamayacak olanı kurtarmaya çalışanlar vardı: “Me too” (ben de) ve “Black live matters” (Siyah hayatı önemlidir) hareketleri en azından dilsel olarak bir şeyin iyileştirilebilmesi için umutsuz ve bazen tuhaf girişimlerde bulundular. Bir kez daha, dilin durumu, her ikisi de salgın tarafından pekiştirilen kalıcı saldırı ve savunma modundaki bir toplumun genel durumunu garip bir şekilde yansıttı: Saldırgan veya atıl, heyecanlı veya titiz! Aralarında, gri tonlar için neredeyse hiç yer yok.
DİL TEMİZLİĞİ VE POLİTİK DOĞRULUK
Orwell’in “1984” ünü ve onun dil tiranlığı fikrini bugünün perspektifinden okuduğumuzda, kırpılmış, kısır, uğursuz bir süper gücün egemenliğine girme korkusu konusunda endişelenmemize gerek kalmadığını görürüz. Hiçbir dil polisi bizi cezalandırmaz, kendimizi uzun süre kontrol ederiz, dili etkisiz hale getirmek, arındırmak ve kısırlaştırmak için herhangi bir otoriteye ihtiyacımız yok. Hayali bir siyasi doğruluk normunun yönlendirdiği hevesle, aptal dil temizleyicileri, bölgeyi araştırıyor ve yabani gelişmeleri yok ediyor. Elbette bunu, benzer bir öfkeyle ve bazen de tıpkı gerçeklerle hiçbir bağlantısı olmayan kelimelerle saldıran, sorumluluktan yoksun, insanları manipüle etmek için konuşan rakipleri kadar inatla yapıyorlar.
„İfade düzeni“ kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya. Sertleşmiş cepheler arasında neredeyse kaybolan üçüncü aralığı, gri tonları, ısrarla savunmak ve her iki taraftaki aşırılara hadlerini bildirmek en iyisi olurdu.
(Deutsclandfunk’tan çeviren Semra Çelik / Foto: Pixabay))
