AB genelinde hazırlanan “korona” ve “kurtarma” paketlerinden asıl olarak tekeller yaralanacak. Verilen bilgilere göre AB genelinde toplam 3,4 trilyon euroluk paketler hazırlandı. En büyük paketi ise Almanya karar altına aldı. Bazı AB ülkelerinde karar altına alınan paketleri ve bunlardan kimlerin yararlanacağını derledik.
YÜCEL ÖZDEMİR
Koronavirüs öncesinde kriz belirtilerinin olduğu Avrupa’da tekelleri kurtarmak için kesenin ağzı adeta sonuna kadar açılmış durumda. Bir taraftan Avrupa Birliği (AB) düzeyinde tekeller için yardım paketleri için pazarlıklar sürerken diğer taraftan tek tek ülkeler düzeyinde karar altına alınan “Korona Yardım Paketleri” söz konusu.
Kimisi “Korona Yardım Paketi” kimisi de “Konjonktür Paketi” olarak adlandırılan bütün bu paketlerin en önemli ortak özelliğini tekellere karşılıksız ya da düşük faiz karşılığında para aktarılması oluşturuyor. Bütün bu yardımlar halka “iş güvenliği”nin sağlanması, “iflasların engellenmesi” şeklinde sunulsa da, hem işten atmalar hem de iflaslar devam ediyor. Yapılan yardımların karşılığında oluşan büyük borçların ise, yeni kısıtlamalar ve vergilerle denkleştirilerek faturanın halka çıkarılacağı bugünden görülebiliyor.
AB Komisyonu tarafından verilen bilgilere göre, birlik çapında toplam 3,4 trilyon euroluk bir yardımın yapılması planlanıyor. Koronavirüsün etkili olduğu nisan ayı başında AB tarafından hemen 500 milyar euroluk bir paket açıklanmıştı. AB bütçesinden ziyade Avrupa İstikrar Fonu’ndan (ESM) borç, düşük faizli kredi ve teminat olarak verilen bu miktarın yanı sıra, mayıs ayının son haftasında AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen tarafından 750 milyar euroluk bir “Kalkınma Fonu” ilan edildi. Koronavirüs nedeniyle ekonomisi daha çok sarsılan İtalya, İspanya ve Fransa gibi ülkelere hibe ve düşük faizli kredi olarak verilecek bu fon, AB’nin 2021-27 bütçesinden karşılanacak. Ancak bunun için ülkelerin vereceği katkının artması gerekiyor. Bu da AB genelinde ülkeler için daha fazla borçlanma anlamına gelecek. Bunların yanı sıra AB düzeyinde değişik alanlarda yapılması öngörülen pek çok yardımlar bulunuyor.
Handelsblatt gazetesinde yer alan habere göre AB çağında yapılacak yardımların toplamı tam 3,4 trilyon euro ve bu AB’nin toplam bütçesinin yüzde 24,5’ine denk düşüyor. En büyük payı ise tahmin edildiği gibi Almanya ayırdı. Son bilgilere göre Almanya’nın ayırmış olduğu toplam yardım 1,2 trilyon euro civarında ve bu toplam gayri safi milli hasılanın yüzde 35’ine denk denk geliyor. Oransal açıdan dünyada en fazla bütçeyi de Almanya ayırmış oldu. AB’nin genel ortalamasının çok üzerinde ayırdığı bütçe Alman devletinin tekellere büyük meblağlar aktaracağını açık olarak gösteriyor. Bu ayını zamanda kriz döneminde Alman tekellerinin diğer ülkelerdeki tekellerden daha az etkileneceğini ve gelecekte diğer AB üyesi ülkelerin tekellerine karşı rekabette avantajlı olacağı anlamına geliyor. AB içinde bazı ülkelerin kriz dolayısıyla hazırladığı paketler ve bunların aktarıldığı sektörler şu şekilde:
AB ÜLKELERİNDE KORONA PAKETLERİ
İTALYA: Koronavirüsten en fazla etkilenen AB üyesi İtalya’da bugüne kadar 80 milyar euroluk bir paket karar altına alındı. Bu paketten 3 milyar euro havayolu şirketi Alitalia’ya verildi. Böylece şirketin gelecekte de ayakta kalması güvence altına alınmış oldu. 2017’de iflasla karşı karşıya kalan Alitalia’yı hükümet kurtarmış ve yönetimini de üstlenmişti. Buna rağmen tekelin devletleştirilmesinden söz edilmiyor. Devletin parasıyla kurtarılan ve bundan sonra da maddi destek verilecek Alitalia halen özel bir şirket konumunda. İtalyan otomobil tekeli Fiat Chrysler (FCA) bu arada devletten 6,3 milyar euroluk kredi aldı. İtalya devleti tarafından bu kadar ucuz kredi verilen tekelin resmi anlamda İtalya ise bağlantısı ise yok. Vergiden kaçırmak için resmi merkezi Amsterdam’da olan Fiat Chrysler’in operasyon merkezi ise Londra’da. Devletten bu kadar kredi almak için başvuran Fiat Chrysler’in Fransız otomobil tekeli PSA (Peugeot, Citroën, Opel) ile birleşme planları da devam ediyor. Bu birleşme karşılığında Fiat Chrysler’in 5,5 milyar euro ödemesi gerekiyor. FCA’nın kredi karşılığında hükümete yatırım ve işyerlerinin korunması garantisi verdiği ifade ediliyor. Ancak bunun ne kadarının yerine geleceği bilinmiyor. İtalya, eğer planlandığı gibi karar altına alınırsa, AB tarafından hazırlanan “Kalkınma Fonu”ndan 81 milyar euro alacak.
FRANSA: İlk etapta 45 milyar euroluk yardım paketi açıklayan Fransa, Nisan başında bunu 100 milyar Euro’ya çıkardı. Ülke ekonomisinde yüzde 6’lık bir küçülmenin olacağı tahmin ediliyor. Yardımların aslan payını Fransa’da da İtalya’da olduğu gibi havayolu şirketi ve otomobil tekelleri alıyor. Air France, Renualt ve PSA yardımlardan yararlanacak. Hükümet araba satışını teşvik için ayrıca 8 milyar euroluk “hurda primi” paketi ilan etti ve önümüzdeki ay içinde karar altına alınması bekleniyor. Tam 8 milyar euro yardım alacak Renualt buna rağmen 15 bin işçiyi işten atacağını ilan etti. Air France ise 4 milyar euroluk devlet güvenceli kredi, 3 milyar da devlet kredisi aldı.
AVUSTURYA: AB çapında ortak borçlanmaya karşı çıkan, bu nedenle AB tarafından ilan edilen 750 milyar euroluk fona itiraz eden Avusturya’da hükümet yaklaşık 40 milyar euroluk yardım paketi ilan etti. Fonun yüze 20’sinden bankaların yararlanacağı ifade ediliyor. Özellikle aldıkları kredileri ödeyemeyen şirketlerin kredilerini ödememeleri durumunda bankalar destekleniyor. Ayrıca, Alman havayolu şirketi Lufthansa’nın yan kolu olan Austrian Airlines’in (AUA) kurtarılması da gündemde. Ancak bunun için öncelikle Almanya’daki pazarlıkların sonuçlanması bekleniyor. Gelişmelere bağlı olarak AUA’nın satın alınarak kamulaştırılması da planlar arasında.
İSPANYA: Koronavirüs krizinden en fazla etkilenen bir diğer AB ülkesi olan İspanya ise tarihinin en büyük kurtarma paketini ilan etti. Toplam 200 milyar euro hacmi olan paket, gayri safi milli hasılanın yüzde 20’sine denk geliyor. Büyük çoğunluk diğer ülkelerde olduğu gibi havayolu şirketlerine ve otomobil tekellerine gidiyor. İberia ve Vueling havayolu şirketlerine toplan bir milyar euroluk kredi ve teminat verildi. Air Europa da 140 milyon euro yardım aldı. Devlet tarafından tekellere tam 100 milyar euroluk devlet teminatı verildi. 100 milyar euro ise bankalar üzerinden küçük ve orta ölçekli işletmeler için ayrılmış durumda. İspanya ekonomisinde önemli bir yere sahip turizmin (yüzde 12) krizden büyük oranda etkilendi. Bu nedenle yardımların önemli bir bölümü de bu sektöre gitti.
YUNANİSTAN: 2008-2011 krizinde iflas aşamasına gelen Yunanistan toplam 24 milyar euroluk “korona paketi” hazırladı ve bu miktar toplam gayri safi milli hasılanın yüzde 13’ünü oluşturuyor. Bununla birlikte Aegean Havayolu’nu kurtarmak için ek bir yardım fonu hazırlandı. Şirketin devletleştirilmesi ise gündemde değil.
İSVEÇ: Sosyal demokrat hükümet tarafından 71 milyar euroluk bir kurtarma paketi hazırlandı. Büyük bir ölümü küçük ve orta ölçekli işletmelere gidecek olan fondan en fazla turizm alanında faaliyet yürüten işletmeler yararlanacak. Kısmen devlete ait olan havayolu şirketi SAS için ise 3,3 milyar kron ayrıldı. SAS’da İsveç’in yanı sıra Danimarka devletinin de hissesi bulunuyor. SAS, pandemi döneminde çalışanlarının yüzde 90’ını eve göndermişti. (YH)
Sağlık bütçesi yüzde 2000 arttı
Koronavirüs en çok da sağlık alanına ülkelerin ayırdığı bütçelerin yetersizliğini gündeme getirmişti. Bu durum AB için de geçerli idi. Ancak pandemiyle birlikte sağlık alanında yapılan yatırımların artırılması özel olarak gündeme alınmış durumda. AB tarafından bu çerçevede hazırlanan “EU4Health” (Sağlık için AB) başlığıyla hazırlanan program çerçevesinde sağlık alanına 9,4 milyar Euro’nun ayrılmasına karar verildi. AB Sağlık Komiseri Stella Kyriakides’in verdiği bilgiye bu rakamla birlikte sağlığa ayrılan bütçe yüzde 2000 (iki bin) artmış oldu. Sağlık için belirlenen 9,4 milyar euronun 1,7 milyar eurosu AB bütçesinden, 7,7 milyarı ise ilan edilen 750 milyar euroluk “Kalkınma Fonu”ndan karşılanacak.
2021’den itibaren söz konusu bütçe ile AB ülkelerinin sağlık sistemine yardım için kullanılacak. (YH)
