ABD’nin öncülüğünde Rusya’ya karşı savaş simülasyonu anlamına gelen “Defender Europe 2021” tatbikatı için hazırlıkların tamamlanmak üzere olduğu bir dönemde Türkiye’de Montrö Anlaşması’nın tartışmaya açılması, zamanlama açısından dikkat çekici. Balkanlar ve Karadeniz üzerinden Rusya’yı çevreleme tatbikatının yapılacağı “Defender Europe 21”e Türkiye de katılıyor. NATO, Karadeniz’de Rusya’ya gözdağı vermeye çalışacak.
YÜCEL ÖZDEMİR
Türkiye’de boğazlardan geçişi düzenleyen Montrö Anlaşması’ndan çekilip çekilmeme tartışmalarının alevlendiği şu günlerde ABD, Balkanlar ve Karadeniz üzerinden Rusya’ya karşı büyük bir savaş tatbikatı için hazırlıklarını sürdürüyor. 1 Mayıs’ta başlayacak ve 14 Haziran’a kadar sürecek bu büyük tatbikatın amacı, Avrupa’da Rusya’ya karşı çevreleme hareketini pekiştirmek. İlki geçen yıl yapılan “Defende Europe” (Avrupa’yı Savunma) tatbikatına yine onbinlerce askerin katılması planlanıyor.
Rusya’nın Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelerin savaş gemileriyle çevrelenmesi, Montrö Anlaşması nedeniyle şu anda tatbikat planında bulunmuyor. Ancak tatbikat haritasında NATO güçlerine bağlı gemilerin Ege Denizi’nde kadar gitmesi var. Gemilerin boğazlardan geçişinden söz edilmiyor. ABD’nin merkezi Almanya’da bulunan Avrupa-Afrika Komutanlığı tarafından yayınlanan tatbikat haritasında, Balkanlar üzerinden Rusya’ya yönelik başlatılan harekatta, savaş gemilerinin boğazlardan geçirilme olasılığı üzerinden elbette durulmuş olmalı.
NATO’nun son 25 yıl içinde yapacağı en büyük tatbikatlardan biri olma özelliği taşıyan “Defender Europe 21”in hazırlıklarının sürdüğü dönemde TBMM Başkanı Şentop tarafından gündeme getirilen Montrö’den çekilme tartışması, aynı zamanda ABD ile boğazlardan geçiş için bir pazarlığın yapılıp yakılmadığı sorusunu akıllara getiriyor.
Türkiye de NATO tarafından Rusya’ya karşı düzenlenecek büyük “savaş simülasyonu”na katılacak. Savunma Bakanlığı tarafından 31 Mart günü sosyal medya üzerinde yapılan paylaşımlarda, tatbikat hazırlıklarının tamamlandığı ve askerlerin “mayıs ayında Romanya’ya intikal edeceği” ifade edildi.
RUSYA’YA KARŞI SAVAŞ SİMÜLASYONU
Özellikle 2014’te Ukrayna’daki gelişmeler ve Kırım’ın Rusya tarafından ilhak edilmesinden bu yana NATO, ABD’nin liderliğinde Doğu Avrupa ülkelerini Rusya tehdidine karşı hızla silahlandırmaya başlamıştı. Polonya’nın yanı sıra Rusya ile sınır komşusu olan Baltık ülkeleri Letonya ve Estonya askeri tatbikatların merkezi haline getirildi. Yine Beyaz Rusya ile sınırı olan Litvanya da NATO’nun önemli üstlerinden biri oldu. Geçtiğimiz yıl 37 bin askerin katılımıyla Baltık üzerinden Rusya’ya karşı, hem de pandemiye rağmen, en büyük savaş tatbikatını yapan ABD ve diğer NATO ülkeleri, bu yıl benzer bir tatbikatı “Defender Europe 21” adıyla Balkanlar üzerinden hayata geçiriyor. Tatbikat için ABD askerleri ve silahları gemilerle Almanya’daki limanlara ulaşmaya başladı.
TATBİKAT MERKEZ ÜSSÜ BALKANLAR
Ancak bu yıl tatbikatın merkez üssü asıl olarak Slovenya, Hırvatistan, Arnavutluk ve Yunanistan olacak. Yunanistan-Türkiye sınırına da ABD savaş uçakları iniş yapmaya başladı. Güney Avrupa’dan Rusya’ya karşı tatbikata katılacak askerlerin üçte ikisi ABD’den gelecek. Geri kalanları bölge ülkelerinden. NATO üyesi olmayan Sırbistan’a da tatbikat sırasında gözdağı verilecek.
Balkanlar’dan başlayacak tatbikatın hedefinin, Ukrayna ve Karadeniz üzerinden Rusya’yı kuşatmak olduğu açık olarak ifade ediliyor. Gürcistan ve Ukrayna’nın da “Defende Europe 21” katılması bu hedefe varmayı kolaylaştırıyor. Bu durum aynı zamanda, Karadeniz’e sınırı olan Ukrayna, Bulgaristan, Romanya savaş gemilerine ABD ve diğer NATO ülkelerinin askerlerinin yerleşebilecekleri anlamına geliyor. NATO, Karadeniz’deki etkinliğini artırmak için Romanya’nın başkenti Bükreş yakınlarındaki Craiova’daki bir üsse ve yine Romanya’nın Karadeniz kıyısındaki Kontanza kasabasındaki Mihail Kogalniceanu Askeri Üssü’nde de NATO askerleri yerleştirildi. Karadeniz’e kıyısı olan NATO üyesi ülkelerinin donanmaları Karadeniz’de sürekli ortak tatbikatlar da yapıyorlar. Pek çok uzman, Montrö Anlaşması’nın kıyıdaş olmayan ülkelerin Karadeniz’e asker çıkarmasını engellediğini savunuyor.
Jörg Kronauer’in 3 Nisan günü Junge Welt gazetesinde yayınlanan yazısına göre, tatbikat sırasında Alman ve İtalyan jetleri Baltık bölgesinde, Fransız ve İspanyol jetleri ise Karadeniz’de NATO güçlerine yönelik muhtemel bir saldırıya karşı uçuşlar yapacak. Yazıda NATO Sözcüsü Oana Lungescu’nun şu sözlerine gönderme yapılıyor: “Baltık ve Karadeniz bölgesi NATO için stratejik öneme sahip.”
ABD Avrupa-Afrika Komutanı General Christopher Cavoli ise yaptığı basın açıklamasında hedefleri şu şekilde ifade ediyor: “Defende Europe 21 bize stratejik öneme sahip Balkanlar ve Karadeniz’deki müttefiklerimizde ilişkilerimizi güçlendirme, birlikte krizleri aşma için iyi fırsatlar sunuyor.” (jungewelt.de)
21’i NATO üyesi olmak üzere toplam 26 ülkenin katıldığı “Defende Europe 21” tatbikatında Almanya da limanlarını ve havaalanlarını kullandırmakla birlikte 430 askerle tatbikatta aktif rol oynayacak. Bosna-Hersek, Kosova, Moldavya, Ukrayna ve Gürcistan NATO üyesi olmadıkları halde “Defende Europe 21”e katılan ülkeler.
Tatbikatın ayrıntıları en son 23-24 Mart tarihlerinde Brüksel’de yapılan NATO Dışişleri Bakanları toplantısında ele alınmıştı. Toplantıya Türkiye adına Mevlüt Çavuşoğlu katılmış ve ABD’li mevkidaşı Antony Blinken ile bir araya gelmiş ve “yararlı bir görüşmenin” yapıldığı açıklanmıştı. Gelişmeler, Rusya ile ilişkiler, boğazların kullanımı gibi konularda iki ülke arasında bazı konuların konuşulduğu ve ABD’nin pazarlık çıtasını yukarıda tuttuğu konusundaki iddiaları güçlendiriyor. Türkiye’nin Karadeniz’e kıyısı olman NATO üyesi ülkelerin Karadeniz’e asker göndermesi yönünde yakacağı “yeşil ışık”ın en çok ABD’nin işine yarayacağı bugünden görülebiliyor.
